Volksgezondheid, Welzijn & Sport

12. Goede en toegankelijke zorg in een gezond Nederland

De komende jaren zal de druk op de gezondheidszorg blijven toenemen. We staan voor grote uitdagingen in de zorg, zoals de vergrijzing van de bevolking, de stijgende zorgkosten en het tekort aan zorgpersoneel. Nederland moet daarom op verschillende terreinen duidelijke keuzes maken om een gezonde en vitale samenleving voor alle generaties te waarborgen.

Wij hebben een systeem voor ogen waar persoonsgerichte zorg centraal staat en waarbij we succesvol oud kunnen worden. De Jonge Democraten pleiten voor beleid dat gericht is op het bevorderen van een betaalbare gezondheidszorg, waarbij innovatie, ziektepreventie en een efficiënt zorgsysteem centraal staan, met de burger en algemeen welzijn als leidende principes. Bovendien zijn wij van mening dat elk individu, indien mogelijk, het recht moet hebben om autonome ethische beslissingen te nemen met betrekking tot medische kwesties.Daarnaast benadrukken de Jonge Democraten het belang van een integrale benadering van gezondheid, waarbij niet alleen wordt gekeken naar medische zorg, maar ook naar factoren zoals sociale omgeving, leefstijl en preventie. 

Wij streven naar een samenleving waarin niemand wordt achtergelaten en waar iedereen toegang heeft tot de juiste middelen voor een zo gezond en vitaal mogelijk leven ongeacht achtergrond of sociale status, waarbij we elkaar ondersteunen. Om dit te bereiken, pleiten wij voor investeringen in gezondheidsbevordering, gezonde voeding, sport en beweging, en mentale gezondheid. Daarnaast zetten we ons in voor de versterking van de eerstelijnszorg en het bevorderen van samenwerking tussen verschillende zorgverleners en zorginstellingen. Op deze manier willen wij bijdragen aan een duurzame en veerkrachtige gezondheidszorg voor iedereen.

12.1 Goede, toegankelijke en betaalbare gezondheidszorg voor iedereen

12.1.1 Onze kijk op het Nederlandse zorgstelsel

Binnen ons zorgsysteem staat het leveren van hoogwaardige zorg centraal, waarbij persoonsgerichte zorg en een hoge kwaliteit van leven als uitgangspunt worden genomen. Om de kwaliteit van ons zorgstelsel te waarborgen, is een gecoördineerde aanpak vanuit de centrale overheid essentieel. Tegelijkertijd moeten we de belangrijke rol van zorgverzekeraars op de zorgmarkt erkennen.

Een goede wisselwerking tussen de overheid en zorgverzekeraars is cruciaal voor de inrichting en het functioneren van ons zorgstelsel. Hierin zou de overheid een leidende rol moeten spelen in het vaststellen van beleid, wetgeving en het toezicht op de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg. Dit omvat onder andere het bepalen van welke zorg zorgverzekeraars moeten bieden, het vaststellen van kwaliteitsnormen en het zorgen dat het systeem financieel gezond blijft. Aan de andere kant hebben zorgverzekeraars een belangrijke rol in het organiseren en inkopen van zorg voor hun verzekerden. Ze onderhandelen met zorgaanbieders en zijn belast met het selectief inkopen van zorg, waarbij zij streven naar kwaliteit, patiëntgerichtheid en betaalbaarheid.

Als Jonge Democraten vinden we dat zorgaanbieders in staat moeten worden gesteld de beste zorg te leveren. Hiervoor is een goede balans tussen concurrentie en samenwerking nodig. Onderlinge concurrentie tussen zorgaanbieders leidt tot innovatie, betere kwaliteit en een lagere prijs van de zorg. Daarentegen moet ook samenwerking op het gebied van kwaliteit tussen zorgaanbieders bevorderd worden, zolang dit niet leidt tot het misbruiken van machtsposities. Kennis en ervaring over bedrijfsvoering en zorgaanbod moeten worden gedeeld om dubbele initiatieven en verspilling van middelen te voorkomen. Daarnaast moeten zorgaanbieders meerjarencontracten kunnen afsluiten met zorgverzekeraars als dit de kwaliteit van zorg ten goede komt.

Omdat het voor verzekerden lastig kan zijn een goede afweging te maken tussen de verschillende zorgverzekeringen en zorgverleners, zijn onafhankelijke platforms nodig die kunnen helpen verzekerden een weloverwogen keuze te maken. Hier worden zorgverzekeringen en zorgaanbieders onderling vergeleken op basis van de kwaliteit en kosten van de aangeboden zorg. Deze gegevens moeten eenvoudig en helder voor iedereen te vinden zijn, waarbij tevens uitleg van de gegevens wordt aangeboden.

12.1.2 Beheersing van de kosten van gezondheidszorg

Hoewel we het liefst iedereen de zorg willen bieden die nodig is, is het onwenselijk om alle zorgkosten binnen het basispakket te dekken vanwege de stijgende kosten en de grenzen van het zorgbudget. Daarom is het noodzakelijk om op basis van advies van onafhankelijke experts te bepalen welke behandelingen wel en niet worden vergoed binnen het basispakket. Ons standpunt is dat deze beslissing moet worden genomen aan de hand van vier criteria: noodzaak, effectiviteit, efficiëntie en maatschappelijke acceptatie. Aan de hand van het gehanteerde prijsplafond per ‘quality adjusted life year’ en de kosteneffectiviteit van de behandeling kan een vergoedingskeuze worden gemaakt. Het is hierbij van belang dat we altijd transparante en eerlijke criteria hanteren en dat beslissingen worden genomen op basis van objectieve informatie en medische expertise.

Ook willen we dat burgers en zorgverleners zich meer bewust zijn van de stijgende zorgkosten. Dit kan bijdragen aan een geïnformeerde beslissing van patiënt en zorgverlener over het medisch beleid. Onafhankelijke platforms met betrouwbare informatie over de kwaliteit en kosten van de zorg kunnen hierbij helpen. Daarnaast dient het verplichte eigen risico te worden vervangen door een verplichte eigen bijdrage per behandeling. Door een verplichte eigen bijdrage per behandeling in te voeren, worden patiënten zich per behandeling bewust van hun zorggebruik. Om dit effect te vergroten vinden wij daarbij dat de rekeningen zo snel mogelijk moeten worden verstuurd. Om de toegang tot zorg voor chronische zieken en zorgbehoeftigen te waarborgen, moet een redelijke bovengrens worden gesteld aan de totale eigen bijdrage.

12.1.3 De relatie tussen patiënt en zorgverlener

Als Jonge Democraten vinden we dat patiënten te allen tijde goed moeten worden betrokken bij medische beslissingen, het opstellen van een behandelplan en bij de evaluatie van de zorg die zij ontvangen. Hierbij wordt gelet op dat er respect is voor de autonomie en het recht op informatie van de patiënt. Gezamenlijke besluitvorming en een goede patiënt-artsrelatie leidt tot effectievere en persoonsgerichte zorg, met een hogere kwaliteit van zorg wat positief is voor arts, patiënt, ziekenhuis en omgeving. Het blijkt dat goede gezamenlijke besluitvorming vaak leidt tot effectievere zorg en minder ingrijpende, dure behandelingen. Daarom pleiten we voor meer aandacht voor patiëntenparticipatie in ziekenhuizen, opleidingen en onderzoek. 

Daarnaast vinden we zowel effectief verwijzen als behandelen en het stimuleren van overleg tussen zorgverleners belangrijk om zo de zorg passend en betaalbaar te houden. Wat ons betreft zou een breed georiënteerde en toegankelijke zorgverlener de inschatting moeten maken welke zorgverlener het meest geschikt is voor de zorgvraag. Deze kan zelf eenvoudige klachten verhelpen en, indien nodig, verwijzen naar meer gespecialiseerde zorgverleners. Daarnaast moet een deel van de zorg, die nu door meer gespecialiseerde zorgverleners gedaan wordt, ook door breder georiënteerde en goedkopere zorgverleners worden uitgevoerd. Verder is het belangrijk dat tussen zorgverleners structureel meer overlegd wordt om gepaste en goedkope zorg te kunnen leveren. De Jonge Democraten steunen de toename van gezondheidscentra in wijken en de differentiatie van breed georiënteerde zorgverleners, omdat deze de bovenstaande ontwikkelingen bevorderen. 

Ten slotte is het onzes inziens van belang dat de administratieve lasten voor zorgverleners worden verlaagd, om zo de werkdruk te verminderen. Wel is het daarbij van belang om ervoor te zorgen dat dit niet ten koste gaat van de kwaliteit van zorg en de nauwkeurigheid van medische dossiers. Het aantal opleidingsplaatsen moet beter afgestemd zijn op de vraag naar zorgverleners. Hierdoor kunnen de tekorten en overschotten aan bepaalde zorgverleners worden tegengegaan en de loonkosten dalen. Verder vinden we dat bij de hoogte van de lonen van zorgverleners rekening moet worden gehouden met de verantwoordelijkheid, risico’s en zwaarte van deze functies. Hiernaast moet er ook aandacht zijn voor eerlijke beloningen en erkenning van alle zorgverleners, ongeacht hun specialisatie of functie. 

12.1.4 Innovatieve technologieën in de gezondheidszorg

Technische en digitale hulpmiddelen kunnen leiden tot kwalitatief betere gezondheidszorg, hogere patiënttevredenheid en lagere zorgkosten. Daarom pleiten we voor meer investeringen in zorgtechnologie. Een essentiële stap hierbij is de realisatie van een veilige gegevensuitwisseling tussen zorgverleners, door middel van een verplichte standaard voor gegevensuitwisseling en verplichte uitwisseling van (gezondheids)data. Zo kunnen we de communicatie tussen zorgverleners optimaliseren en de patiëntveiligheid verbeteren.

12.2 Prioriteit geven aan medische zorg en medisch onderzoek

12.2.1 Goede medische zorg maakt mensen beter en zet de patiënt centraal

Als Jonge Democraten streven naar een zorgsysteem dat gekenmerkt wordt door hoogwaardige zorgverlening, gebaseerd op evidence-based practice en met oog voor de individuele behoeften van patiënten. Dit geldt zowel voor ziekenhuiszorg als huisartsenzorg. Als Jonge Democraten streven we naar investeringen in onderzoek om de behandeling van patiënten te personaliseren, ook bekend als gepersonaliseerde geneeskunde. Door de karakteristieken van de aandoening van de patiënt te kennen, kunnen we behandelingen gerichter inzetten. Een zorgsysteem waarbij gepersonaliseerde geneeskunde de norm is, zal leiden tot minder zinloze behandelingen en beperkt de kans op bijwerkingen. Daarnaast is ook van belang dat medische specialisten beter gaan samenwerken in het belang van patiënten. Verschillende medische problemen bij één patiënt vragen om een beter samenhangende, gecoördineerde aanpak; voorkomen moet worden dat medische specialisten alleen naar de aspecten van hun eigen specialisatie kijken.

12.2.2 Toegankelijkheid van geneesmiddelen

Als Jonge Democraten vinden we dat het tijd is kritisch te kijken naar hoe we medicijnen in Nederland beschikbaar stellen. De ontwikkeling en goedkeuring van een nieuw medicijn is slechts het begin. Om de patiënt te helpen moet het geneesmiddel vervolgens ook beschikbaar en betaalbaar zijn. Helaas zien we nog altijd dat (nieuwe) geneesmiddelen een grote kostenpost kunnen vormen voor ons zorgbudget, terwijl de toegevoegde ‘waarde’ hiervan soms onzeker is. Als Jonge Democraten pleiten we er dan ook voor dat Nederland, waar mogelijk, samen met andere Europese landen onderhandelt met farmaceutische bedrijven over de inkoop van dure geneesmiddelen. Op die manier versterken we onze onderhandelingspositie en kunnen we de kosten beter beheersen. 

Daarnaast vinden we dat het tijd is om op een andere manier nieuwe geneesmiddelen te beprijzen. In plaats van enkel te kijken naar de kosteneffectiviteit van een nieuwe behandeling, iets wat bij nieuwe innovatieve geneesmiddelen steeds vaker moeilijk vast te stellen is, moeten we op een meer gedifferentieerde manier nieuwe geneesmiddelen beprijzen. Hierbij moet niet alleen gekeken worden naar de waarde die een medicijn brengt, maar ook naar de daadwerkelijk gemaakte kosten door de farmaceut bij het ontwikkelen van het geneesmiddel. Daarom vinden we het essentieel dat farmaceutische bedrijven transparant zijn over de kostenopbouw van geneesmiddelen en een maatschappelijk verantwoorde winstmarge hanteren. In ons streven naar betaalbare geneesmiddelen zijn we verder voorstander van het wettelijk aan banden leggen van exorbitante prijsverhogingen van bestaande geneesmiddelen. Tegelijkertijd willen we via nieuwe prijsmodellen voor farmaceuten economisch rendabel maken om bestaande, goedkope geneesmiddelen door te ontwikkelen voor nieuwe ziekten.

Ten slotte willen we de vergoeding van nieuwe dure medicijnen in Nederland anders inrichten. Momenteel worden de uitgaven aan nieuwe, dure geneesmiddelen in Nederland via de ‘sluisprocedure’ gecontroleerd. Hier onderhandelt de overheid over de prijs voordat vergoeding plaatsvindt. Problemen ontstaan doordat farmaceuten soms stoppen met kosteloze verstrekking tijdens de sluisperiode, waardoor patiënten het middel niet kunnen gebruiken. Als Jonge Democraten zijn we voorstander van een ‘payback-systeem’: medicatie wordt hierbij met terugwerkende kracht vergoed bij een overeenkomst, anders zijn de kosten voor de farmaceut.

Om de betaalbaarheid en beschikbaarheid van nieuwe geneesmiddelen in Nederland te waarborgen zijn we als Jonge Democraten verder voorstander van meer publiek-private samenwerkingsverbanden in de geneesmiddelenontwikkeling. Door als overheid meer bereidheid te tonen tot financiering van langlopende trajecten, kunnen we binnen prijsafspraken met de farmaceut lagere kosten afdwingen. Dit stimuleert niet alleen innovatie, maar geeft ook een impuls aan de nationale wetenschap.

12.2.3 Medisch-wetenschappelijk onderzoek en geneesmiddelenontwikkeling

Nederland kent een unieke structuur van universitair medische centra, waarbij korte lijnen bestaan tussen fundamenteel onderzoek en de toepassing van dit onderzoek in de praktijk. Deze nauwe samenwerking zorgt ervoor dat Nederlands op het gebied van onderzoek naar nieuwe geneeskundige stoffen voorop loopt. In veel gevallen worden de resultaten van dergelijk onderzoek via licenties overdragen aan bedrijven, die vervolgens aan de slag gaan met de verdere doorontwikkeling en uiteindelijk de productie van bijvoorbeeld een bepaald medicijn. Aangezien kennisinstellingen – en daarmee de resultaten van hun onderzoeken – deels gefinancierd worden met publiek geld, pleiten de Jonge Democraten ervoor dat aan het verstrekken van licenties duidelijke voorwaarden worden verbonden. Er moeten afspraken worden gemaakt over de maximumprijs van geneesmiddelen en winstmarges voor de farmaceutische bedrijven moeten van tevoren worden vastgesteld. Hiermee wordt een balans gecreëerd tussen het bevorderen van innovatie en het waarborgen van toegankelijkheid tot essentiële medicijnen.

Medisch-wetenschappelijk onderzoek is echter breder dan de ontwikkeling van nieuwe medicijnen. Zo kan ook onderzoek worden gedaan naar betere medische hulpmiddelen, operaties of voeding. Daarnaast kunnen onderzoekers door medisch-wetenschappelijk onderzoek meer te weten komen over de werking van het lichaam en betere manieren vinden om ziekten op te sporen. Wat de Jonge Democraten betreft blijven zowel publieke als private investeringen in al deze vormen van onderzoek van cruciaal belang. 

Binnen medisch-wetenschappelijk onderzoek wordt het verzamelen van grote hoeveelheden geanonimiseerde gegevens, big data, steeds belangrijker. Als Jonge Democraten ondersteunen we het verzamelen van big data, mits de privacy van patiënten gewaarborgd blijft. We benadrukken het belang van veilige gegevensverwerking en vinden dat patiënten uitdrukkelijk toestemming moeten geven voor het opslaan en analyseren van anonieme data.

12.3 Langdurige zorg verdient in deze tijd meer aandacht

12.3.1 Meer inzetten op een betere mentale gezondheid

Het welzijn van onze burgers is van het grootste belang, en dat omvat ook onze mentale gezondheid. Als Jonge Democraten erkennen we dat psychische problemen een ernstige impact kunnen hebben op ons leven en onze gemeenschappen, vooral bij jongeren. De druk om te presteren op school, sociale media en de uitdagingen van opgroeien kunnen allemaal bijdragen aan mentale gezondheidsproblemen bij jongeren. Daarom zetten we ons in voor een samenleving waarin iedereen, met name jongeren, toegang heeft tot de ondersteuning en behandeling die ze nodig hebben. 

We streven naar een samenleving waarin we het stigma rondom psychische gezondheidsproblemen doorbreken en waarin jongeren zich vrij voelen om hulp te zoeken zonder angst voor veroordeling. Dit vereist het bevorderen van programma’s en middelen die de veerkracht van jongeren vergroten en hen leren omgaan met stress en andere mentale uitdagingen. 

Bovendien streven we naar een inclusief zorgsysteem dat toegankelijk is voor alle jongeren, ongeacht hun achtergrond of sociaaleconomische status. Dit omvat het waarborgen van betaalbare en laagdrempelige zorg voor mentale gezondheid, zodat jongeren geen obstakels ondervinden bij het zoeken naar hulp. 

Ten slotte geloven we dat het bevorderen van mentale gezondheid niet alleen de verantwoordelijkheid is van de zorgsector, maar van de hele samenleving. Daarom pleiten de Jonge Democraten voor samenwerking tussen verschillende sectoren, waaronder onderwijs, gezondheidszorg, gemeenschapsorganisaties en de overheid. Dit om een integrale aanpak te realiseren die jongeren in staat stelt om op te groeien in een omgeving die hun mentale welzijn ondersteunt. 

12.3.2 Pak de problemen in de jeugdzorg aan

De decentralisatie van de jeugdzorg heeft niet geleid tot de beoogde verbeteringen in de kwaliteit van zorg of kostenbesparingen. Lange wachtlijsten, ontoereikende financiering en een tekort aan gekwalificeerd personeel schetsen een somber beeld van de jeugdzorg. Ondertussen maakt bijna één op de zeven kinderen gebruik van jeugdzorg, en zien we een wildgroei aan particuliere zorgaanbieders die zich niet willen wagen aan complexe zorg, maar enkel lichte jeugdzorg aanbieden. We pleiten daarom voor meer landelijke regie op de jeugdzorg. Daarnaast pleiten we ook voor een onderzoek naar en een herziening van de financieringsstructuur van de jeugdzorg. Het is immers van groot belang dat gemeenten, zolang zij verantwoordelijk zijn voor jeugdzorg, over voldoende middelen beschikken om die taak goed uit te voeren. Verder zouden er ook strikte kwaliteitscriteria moeten worden gesteld aan aanbieders van jeugdzorg, waarbij beoordeling niet uitsluitend gebaseerd dient te zijn op kostenefficiëntie; minstens net zo belangrijk is de kwaliteit van de geleverde zorg. Als Jonge Democraten zijn we van mening dat de verantwoordelijkheid voor jeugdzorg moet liggen bij de overheid die het beste in staat is de taken op dit terrein uit te voeren. De mogelijkheid dat op termijn een herijking plaats zou kunnen vinden van de taken op het gebied van jeugdzorg naar de Rijksoverheid wordt door ons dan ook niet geheel uitgesloten. In de tussentijd is het in ieder geval belangrijk dat er meer landelijke regie komt.

Als een jongere daar behoefte aan heeft, moet jeugdzorg verlengd kunnen worden tot 21 jaar, waarbij de ondersteuning geleidelijk wordt afgebouwd vanaf 18 jaar. Tijdens deze afbouwfase moet de nadruk liggen op begeleiding naar de zogenaamde Big 5: vijf essentiële aspecten (een woning, onderwijs of werk, inkomen, welzijn en een stabiel sociaal netwerk) die een jongere nodig heeft om zelfstandig te kunnen leven. Op deze manier voorkomen we dat de begeleiding abrupt stopt wanneer iemand de leeftijd van 18 bereikt. Daarnaast moet wat de Jonge Democraten betreft worden ingezet op verdere afbouw van de gesloten jeugdzorg. Jongeren met problemen kunnen naar onze overtuiging beter geholpen worden binnen het gezin of in een vrije omgeving. Tegelijkertijd zetten we ons in voor een verbeterde rechtspositie van jongeren die zich nog in een gesloten jeugdinstelling bevinden, bijvoorbeeld door het recht op inspraak en het verstrekken van zak- en kleedgeld.

12.3.3 Toegang tot psychische zorg is een recht

De toegang tot geestelijke gezondheidszorg moet net zo vanzelfsprekend zijn als de toegang tot fysieke gezondheidszorg. Het is van cruciaal belang dat mensen die kampen met psychische problemen snel en effectief de hulp krijgen die ze nodig hebben. Helaas worden we geconfronteerd met lange wachtlijsten, ontoereikende financiering en een tekort aan gespecialiseerde hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg. Dit leidt niet alleen tot onnodig lijden, maar vergroot ook de kans op verergering van de problematiek en crisisgevallen. Als Jonge Democraten pleiten wij voor een GGZ die toegankelijk is zonder onnodige obstakels, ongeacht onze achtergrond of financiële situatie.

12.3.4 Volwaardig leven met een beperking

Een inclusieve samenleving is een samenleving waarin mensen met een handicap volwaardig kunnen deelnemen aan alle aspecten van het maatschappelijk leven. Dit omvat onder andere toegang tot passende zorg en ondersteuning. Als Jonge Democraten streven wij naar een gehandicaptenzorg die gericht is op het bevorderen van zelfstandigheid, eigen regie en participatie van mensen met een handicap. Dit betekent onder andere investeren in toegankelijke woonvoorzieningen, passend onderwijs en werkgelegenheid voor mensen met een handicap. Daarnaast pleiten wij voor het versterken van de rechtspositie van mensen met een handicap, zodat wij gelijke kansen hebben en volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving.

12.3.5 Gezond en gelukkig ouder worden

Wij gunnen elke oudere een zo lang mogelijk, waardig leven, waarbij zij zo lang mogelijk in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen. Om dit te bereiken moet het sociaal kapitaal van ouderen zo veel mogelijk worden ingezet.  Mantelzorg biedt hierbij zowel praktische als emotionele ondersteuning. De overgang van thuis wonen naar begeleid of gesloten wonen moet gemakkelijk zijn voor ouderen en mantelzorgers. Bij begeleid wonen is het rechtvaardig een bijdrage van de zorgvragende oudere te vragen voor de woonfaciliteiten.

Daarnaast is het van groot belang om te voorzien in goede dementiezorg. Dementie is een ingrijpende aandoening die niet alleen de persoon zelf, maar ook hun familie en verzorgers diep raakt. We pleiten voor investeringen in onderzoek naar de oorzaken en behandelingen van dementie, evenals voor programma’s die de kwaliteit van leven van mensen met dementie verbeteren en ondersteuning bieden aan hun mantelzorgers.

Palliatieve zorg verdient ook onze aandacht. Het is belangrijk dat mensen in hun laatste levensfase de juiste zorg en ondersteuning krijgen, zodat zij waardig en comfortabel kunnen sterven. We moeten ervoor zorgen dat palliatieve zorg beschikbaar is voor iedereen die het nodig heeft, zowel thuis als in zorginstellingen.

Eenzaamheid onder ouderen is een groeiend probleem dat ernstige gevolgen kan hebben voor hun welzijn. Daarom moeten we maatregelen nemen om sociale isolatie te bestrijden en de sociale verbondenheid van ouderen te versterken. Dit kan onder meer worden bereikt door het stimuleren van gemeenschapsactiviteiten, het bevorderen van intergenerationele contacten en het ondersteunen van initiatieven die ouderen helpen om actief deel te nemen aan de samenleving.

12.4 Gezondheid is meer dan alleen goede gezondheidszorg

12.4.1 Bevorder een gezonde leefstijl en zet in op preventie

De gezondheid van Nederlanders wordt bedreigd door een aantal negatieve trends. Het aantal mensen met overgewicht en obesitas stijgt gestaag. Veel mensen kampen met ongezonde voedingsgewoonten, een groot deel van de bevolking voldoet niet aan de aanbevolen hoeveelheid lichaamsbeweging en ook roken en overmatig alcoholgebruik leiden tot zorgen. Uit cijfers van het RIVM blijkt dat ongezond gedrag bijdraagt aan bijna 20 procent van de ziektelast. Met goed preventiebeleid zal de druk op de zorg afnemen. 

Om de zorgkosten effectief omlaag te krijgen moet er worden ingezet op het voorkomen van ziekten. Een gezonde levensstijl is hierbij van cruciaal belang. De Jonge Democraten zijn van mening dat voorkomen beter is dan genezen en pleiten daarom voor een grotere nadruk op preventie en het aanmoedigen van een gezonde leefstijl. Wat ons betreft staat hierbij de eigen verantwoordelijkheid van mensen voorop, maar kan de overheid wel een gezonde leefstijl ondersteunen door zowel gezond gedrag te stimuleren als ongezond gedrag te ontmoedigen. 

De Jonge Democraten pleiten voor effectieve maatregelen om de gezondheid van de Nederlanders te verbeteren. Dit omvat het implementeren van gezondheidsbevorderende programma’s, zoals vaccinatieprogramma’s en uitgebreide screenings op ziekten, die bijdragen aan het verbeteren van de algehele gezondheid en welzijn. Daarnaast vinden we het belangrijk om gezondheidsvoorlichting en -educatie te integreren in de maatschappij, zodat mensen toegang hebben tot betrouwbare informatie over preventieve zorg en gezonde levensstijlkeuzes.

Op dit moment is onze samenleving zo ingericht dat ongezonde keuzes vaak aantrekkelijk zijn. Gezonde keuzes zijn moeilijker voorhanden en vaak duurder dan ongezonde alternatieven. De Jonge Democraten zijn van mening dat er strenger beleid nodig is om onze gezondheidsdoelen daadwerkelijk te bereiken. Om een gezondere levensstijl voor iedereen mogelijk te maken, moeten er concrete maatregelen worden genomen. Als Jonge Democraten hebben we een systeem voor ogen, waarbij gezonde voeding goedkoper en bereikbaarder is dan ongezonde voeding. Daarom pleiten we voor de invoering van een gezondheidstaks op basis van het WHO Nutrient Profile model, waarbij de inkomsten van deze taks worden geïnvesteerd in het goed bereikbaar maken van gezonde voeding, het opzetten van campagnes over gezonde voeding en op een grondige monitoring van de effecten van de gezondheidstaks, met bijzondere aandacht voor de effecten op de gezondheidsongelijkheid.

Wat de Jonge Democraten betreft is vaccineren een vrije keuze. Wel baart dreigende daling van de vaccinatiegraad tot onder de 90 procent ons grote zorgen, aangezien groepsimmuniteit hiermee in het gedrang komt. Groepsimmuniteit is essentieel omdat het voorkomt dat besmettelijke ziekten zich verspreiden, waardoor ook kwetsbare personen die niet kunnen worden gevaccineerd of een verminderde afweer hebben of te jonge kinderen, beschermd zijn. Daarom moet er hard ingezet worden op goede voorlichting om een weloverwogen afweging te kunnen maken. 

Als Jonge Democraten zijn we van mening dat in geval van grote epidemieën, zoals corona, het mogelijk moet zijn om een indirecte vaccinatieplicht in te voeren om de volksgezondheid te beschermen. Daarnaast zorgt de dalende vaccinatiegraad momenteel vooral voor zorgen op plekken waar grote groepen kinderen samenkomen, zoals op scholen en in de kinderopvang. Daarom moeten wat ons betreft gemeenten de mogelijkheid hebben om op de kinderopvang niet-gevaccineerde kinderen te weigeren (met uitzondering van medische redenen), zodat de veiligheid en gezondheid van andere kinderen geborgd blijft. In extreme gevallen van uitbraken moeten gemeenten ook de mogelijkheid hebben om tijdelijke maatregelen te nemen om niet-gevaccineerde kinderen te weigeren van scholen. Hier dienen duidelijke richtlijnen voor opgesteld te worden zodat de toegankelijkheid van onderwijs zo min mogelijk in het gedrang komt. 

12.4.2 Sporten en bewegen toegankelijk voor iedereen

De meeste Nederlanders bewegen nog onvoldoende. Als Jonge Democraten streven we naar een inclusief en toegankelijk sportbeleid, waarbij sportparticipatie wordt gestimuleerd voor alle leeftijden en achtergronden. Sport draagt bij aan een gezonde levensstijl, sociale cohesie en persoonlijke ontwikkeling. We pleiten voor gelijke kansen en faciliteiten voor zowel amateursporters als topsporters. Om sportparticipatie te bevorderen, pleiten we voor investeringen in sportfaciliteiten, zoals betaalbare en goed onderhouden sportaccommodaties en openbare sportruimtes. Ook willen we het belang van sport in het onderwijs benadrukken door voldoende tijd en middelen vrij te maken voor sportlessen op scholen.

Wat de Jonge Democraten betreft moet sporten toegankelijk zijn voor iedereen. Dat betekent dat de overheid financiële drempels moet wegnemen, zodat ook mensen met een kleine beurs kunnen sporten. Ook moeten hindernissen voor mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking om te kunnen sporten en bewegen worden weggenomen.

Veel mensen raken geïnspireerd door onze topsporters. Om ook in de toekomst te kunnen blijven juichen voor onze wereldprestaties, is het essentieel om te blijven investeren in de randvoorwaarden voor topsport. Topsporters verdienen ondersteuning en erkenning voor hun inspanningen. We willen een adequaat topsportklimaat creëren met voldoende financiële steun, professionele begeleiding en faciliteiten voor training en ontwikkeling. Dit omvat ook aandacht voor de balans tussen sport en onderwijs of werk voor jonge topsporters. Het organiseren van grote sportevenementen draagt niet alleen bij aan het imago van Nederland, maar speelt ook een rol in het aantrekken van nieuw talent en het stimuleren van sportparticipatie op alle niveaus.

Sport moet vrij zijn van discriminatie en intimidatie. We willen actief beleid voeren om discriminatie en seksuele intimidatie in de sport tegen te gaan, met heldere richtlijnen en sancties voor overtreders. Ook streven we naar gelijke beloning en kansen voor mannelijke en vrouwelijke sporters, zowel op het gebied van salaris als media-aandacht. De Jonge Democraten erkennen de rol van sport als middel voor integratie en sociale inclusie. We steunen initiatieven die sportparticipatie bevorderen onder kwetsbare groepen, zoals mensen met een beperking, migranten en vluchtelingen. Sportverenigingen en -organisaties kunnen hierbij een belangrijke rol spelen als inclusieve ontmoetingsplaatsen.

12.4.3 Middelengebruik ontmoedigen maar niet verbieden

Als Jonge Democraten realiseren we ons dat het gebruik van alcohol, tabak en drugs kan leiden tot verslaving en gezondheidsschade. Het recht op zelfbeschikking en persoonlijke verantwoordelijkheid is echter een groot goed. Ieder individu verdient het recht om autonome beslissingen te nemen over zijn of haar eigen leven, inclusief wat diegene doet met het eigen lichaam. Dit geldt voor het nemen van tatoeages, het laten zetten van een piercing, maar ook voor de beslissing al dan niet alcohol, tabak of drugs te gebruiken. Het uitgangspunt is hierbij de mogelijkheid om weloverwogen keuzes te maken, gebaseerd op voldoende kennis en educatie. Wanneer individuen goed zijn geïnformeerd over de mogelijke gevolgen en risico’s van bepaalde keuzes, zoals het gebruik van drugs, zouden zij in staat moeten zijn om zelfstandig te beslissen of zij deze risico’s willen aanvaarden. Verder biedt het criminaliseren van deze producten volgens ons geen oplossing voor de gezondheidsproblematiek. Daarom pleiten we ervoor dat alcohol, tabak en drugs legaal aangeboden worden, zodat de gezondheidsrisico’s gemonitord en beperkt kunnen worden.

Tegelijkertijd vinden we dat alcohol, tabak en drugs actief moeten worden ontmoedigd in onze samenleving. Naast het heffen van accijns, vinden wij dat de overheid zich moet inzetten voor goede en actieve voorlichting en het verminderen van vooroordelen rondom verslaving. De risico’s van middelengebruik moeten volgens ons vermeld worden op de verpakkingen. Bovendien zijn we van mening dat alle vormen van reclame voor alcohol, tabak en drugs verboden moeten worden, en dat deze producten niet verkocht mogen worden aan jongeren onder de 18 jaar. Om gezondheidsschade door meeroken tegen te gaan, gaan we door met het instellen van rook- en vapeverboden in de openbare ruimte, met name bij sportparken, speelplekken, stadions, scholen en rond de ingang van ziekenhuizen en verpleeghuizen.

In geval van verslaving pleiten we voor efficiënte en laagdrempelige verslavingszorg, die vergoed wordt in het basispakket. Door deze maatregelen te implementeren, streven we naar een gebalanceerd beleid dat individuele keuzevrijheid respecteert, maar tegelijkertijd de gezondheidsrisico’s minimaliseert en verslaving ontmoedigt.

12.5 Een vooruitstrevende benadering van medische ethiek

12.5.1 Zelfbeschikking als uitgangspunt bij medisch-ethische vraagstukken

Als Jonge Democraten geloven we in het onvervreemdbare recht van individuen op zelfbeschikking, vooral als het gaat om beslissingen over hun eigen lichaam en gezondheid. Medische ethiek moet gebaseerd zijn op deze fundamentele overtuiging, waarbij keuzevrijheid en respect voor de autonomie van het individu voorop staan.

12.5.2 Seksuele en reproductieve gezondheidsrechten voor iedereen

Wij ondersteunen volmondig het recht op voortplantingsvrijheid voor eenieder, inclusief toegang tot hulp bij voortplantingstechnologieën, embryoselectie en genetisch ingrijpen in een embryo bij ernstige of dodelijke aangeboren afwijkingen. Het is essentieel dat individuen de mogelijkheid hebben om zelf te beslissen over hun reproductieve traject, zonder onnodige beperkingen of stigma’s. 

Als Jonge Democraten zijn we van mening dat anticonceptiemiddelen in het basispakket horen, zodat het ongewild krijgen van een kind en abortus kunnen worden voorkomen. Soms moeten de belangen van het nog niet verwekte kind beschermd worden. Als de toekomstige ouders zeer waarschijnlijk ernstige schade zullen toebrengen aan het kind, vinden de Jonge Democraten dat gedwongen anticonceptie, bij mannen en vrouwen, mogelijk moet zijn. De anticonceptie moet passend en reversibel zijn. Verplichte anticonceptie kan alleen voor een bepaalde termijn worden opgelegd door een rechter op basis van advies van experts. Na een vastgelegde termijn moet een hertoetsing plaatsvinden door de rechter.

12.5.3 Garandeer de toegang tot veilige en legale abortus

Het recht op abortus is een integraal onderdeel van de reproductieve vrijheid van individuen. Wij verdedigen het recht van mensen om zelf te beslissen over hun zwangerschap, vrij van externe dwang of beperkingen. Toegang tot veilige en legale abortussen moet worden gegarandeerd, ongeacht de sociaaleconomische status of geografische locatie van het individu. Het is van cruciaal belang dat abortuswetgeving gebaseerd is op respect voor het recht op zelfbeschikking en de medische behoeften en wensen van het individu.

Wat ons betreft dient abortus altijd in samenspraak met een arts plaats te vinden. Wel zijn we als Jonge Democraten tegen een veplichte bedenktermijn bij abortussen, zoals die vroeger bestond. De grens voor het uitvoeren van abortus moet gelijk zijn aan de grens voor levensvatbaarheid van het ongeboren kind. Na deze grens is abortus alleen mogelijk om medische redenen. 

Ten slotte zijn we als Jonge Democraten van mening dat abortus geen plek hoort te hebben in het Wetboek van Strafrecht. Vanzelfsprekend moeten er duidelijke regels gelden voor het uitvoeren van abortussen, maar die regels horen niet in het strafrecht thuis. Om ervoor te zorgen dat het recht op abortus in Nederland stevig is verankerd, zou Nederland het voorbeeld van Frankrijk moeten volgen en het recht op abortus moeten opnemen in de Grondwet. 

12.5.4 Orgaandonatie kan levens redden

Als Jonge Democraten zijn we voorstander van een actief donorregistratiesysteem, waarbij iemand die geen keuze doorgeeft in het systeem geregistreerd wordt als “geen bezwaar”. De mogelijkheid moet altijd blijven bestaan om op een eenvoudige manier de donorstatus te wijzigen. Ook dient er meer voorlichting te komen over de verschillende vormen van orgaandonatie, zodat mensen voldoende geïnformeerd zijn voordat ze een beslissing nemen. Bij gelijke geschiktheid moeten mensen lager op de donorlijst voor organen worden gezet, als er sprake is van factoren die de overlevingsduur van het orgaan aanzienlijk verminderen. Op deze manier kan de beschikbaarheid van organen worden geoptimaliseerd en kunnen ze zo efficiënt mogelijk worden toegewezen. Verder zijn we ook voorstander van een onkostenvergoeding aan donateurs voor de directe financiële kosten en schade van de ingreep bij vrijwillige orgaandonatie bij leven. Dit kan mensen aanmoedigen om zich als donor te registreren en zo het aantal beschikbare organen te vergroten. Daarnaast geloven we dat de ontwikkeling van gekweekte organen en kunstorganen een veelbelovend alternatief vormen voor traditionele orgaandonatie. Zo worden tekorten tegengegaan, wordt schade bij donoren voorkomen en de kans vergroten dat het orgaan goed wordt afgestemd op de ontvanger. Ook moet er onderzoek komen naar het gebruik van dierlijk weefsels en organen bij transplantaties. Innovaties en onderzoek naar verschillende manieren van orgaandonatie moeten worden gestimuleerd door de overheid.

12.5.5 Geef mensen regie over hun eigen levenseinde

Het recht op een waardig einde is een fundamenteel aspect van het recht op zelfbeschikking. Individuen moeten het recht hebben om zelf te beslissen over het moment en de wijze waarop ze hun leven willen beëindigen, in gevallen van ondraaglijk lijden of een voltooid leven. We steunen de legalisatie en regulering van euthanasie en hulp bij zelfdoding, onder strikte voorwaarden om misbruik te voorkomen en de waardigheid van het individu te waarborgen. Dit omvat ook het respecteren van de wensen van het individu met betrekking tot het levenseinde, zelfs als deze niet medisch gegrond zijn maar voortkomen uit een oprecht verlangen naar een vreedzaam afscheid.

Als Jonge Democraten erkennen we dat euthanasie en hulp bij zelfdoding complexe kwesties zijn, die zorgvuldig moeten worden behandeld. Daarom pleiten we voor een raamwerk waarin het zelfbeschikkingsrecht van het individu wordt gerespecteerd, terwijl tegelijkertijd adequate waarborgen worden ingebouwd om misbruik te voorkomen. 

Het is van essentieel belang dat er strikte procedures en controles zijn om ervoor te zorgen dat alleen diegenen die ondraaglijk lijden en in staat zijn om een weloverwogen beslissing te nemen, toegang hebben tot euthanasie of hulp bij zelfdoding. Tevens moeten er mechanismen zijn om ervoor te zorgen dat de keuzevrijheid van het individu niet wordt beperkt door externe druk of sociale factoren.