Duurzaamheid

6. Opkomen voor een duurzame en leefbare toekomst

In een duurzame wereld zijn er gelijke kansen op een goed leven voor elke generatie zonder dat dit ten koste gaat van flora en fauna. De Jonge Democraten proberen op dit gebied een bijdrage te leveren aan een eerlijke maatschappij, die binnen de grenzen blijft die de planeet ons stelt. We hebben daarnaast een morele verplichting om op te komen voor de kwaliteit van het milieu, bescherming van natuur en het behoud van biodiversiteit wereldwijd. De mens beschikt over de middelen om de wereld te veranderen en over de intelligentie om de juiste keuzes te maken. De Jonge Democraten plaatst de mens tussen de andere levensvormen. Mens, dier en milieu hebben baat bij een leefbaar en toekomstbestendig bestaan. Wat zijn de uitdagingen? Binnen de wetenschap en de Jonge Democraten geldt een brede consensus dat de mens de hoofdveroorzaker is van veel milieuproblematiek. Mondiale klimaatverandering als gevolg van een versterkt broeikaseffect is hiervan een sprekend voorbeeld. Groeiende consumptie door een toenemende wereldbevolking en verhoogde individuele consumptie in een weggooimaatschappij staan aan de basis van alle milieuproblemen. Collectief actie ondernemen met individuele verantwoordelijkheid voor aangerichte schade zullen deze problemen moeten oplossen. Ruimtes zullen opnieuw moeten worden ingericht, productieprocessen herontwikkeld en relaties tussen natuur en mens opnieuw vormgegeven, zodat toekomstige generaties in hun behoeften kunnen voorzien, milieuvervuiling beperkt wordt en de leefomgeving aantrekkelijk blijft om in te leven.

6.1 Maak fundamentele keuzes voor een groene economie

Het huidige economische systeem is lineair: grondstoffen worden gewonnen, verwerkt tot producten, verkocht aan de consument en eindigen ten slotte als afval. Deze lineaire productie-consumptieketen zorgt voor langdurige milieuschade door voortdurende grondstofwinning uit en afvaldumping in, het milieu. Hoewel een relatief kleine groep profiteert van de vervuiling, draait de maatschappij op voor de kosten. De Jonge Democraten vinden dat verworven vrijheden niet ten koste mogen gaan van de vrijheden van toekomstige generaties of flora en fauna. Daarom moet de lineaire economie overgaan naar een circulaire economie, waarin de vervuiler betaalt.

6.1.1 Het principe ‘de vervuiler betaalt‘

Volgens het principe ‘de vervuiler betaalt’ worden de kosten van vervuiling betaald door degene die verantwoordelijk is voor die vervuiling. De Jonge Democraten zien dit principe als de liberale methode voor het behalen van een circulaire economie en om milieuschade te verminderen. Dit principe geniet de voorkeur boven belastingvoordelen of subsidies. De vervuiling die vrij komt bij het maken van een product, wordt nu over het algemeen afgewenteld op de maatschappij. Deze zogenoemde schaduwkosten moeten worden betrokken in de prijs van het product, zodat mensen die het product kopen ook betalen voor de veroorzaakte vervuiling. De vrijheid om te concurreren blijft, maar wel op een eerlijke markt waarin alle kosten worden meegerekend. Ook consumenten hebben een rol te spelen, waarbij informatieverstrekking cruciaal is voor het maken van een verantwoorde keuze. Daarom moet op ieder product een indicatie staan hoeveel procent van de koopprijs de verwerkte schaduwprijs beslaat. De Jonge Democraten vinden het belangrijk dat individuele vrijheden moeten worden behouden, terwijl elk individu de verantwoordelijkheid draagt om zijn persoonlijke voetafdruk te verminderen. Door schaduwkosten te verwerken in de koopprijs, blijft de keuze voor een circulair product behouden aan de consument, is duurzaam consumeren financieel voordelig en wordt eventuele gekozen vervuiling uit eigen zak betaald. Deze schaduwkostenverwerking kan worden bewerkstelligd door aanpassingen in het belastingstelsel. In plaats van specifieke methoden op te leggen aan bedrijven, kunnen bedrijven zelf de meest efficiënte oplossing vinden. Hierbij is het onvermijdelijk dat ook lage inkomens meer zullen moeten betalen voor vervuilende producten. Dit is geen reden om deze maatregelen niet uit te voeren. Wel moet kritisch worden bekeken of gunstige financiering beschikbaar gesteld dient te worden voor mensen die zelf niet de draagkracht hebben voor grote, vergroenende investeringen. Het opgehaalde geld moet in een apart potje komen en ook daadwerkelijk worden ingezet om de ontstane milieuschade te compenseren en stimuleringsmaatregelen voor innovatie te financieren. Sommige gevolgen van milieuschade zijn lastig te compenseren, zoals een verslechterde volksgezondheid. Daarom moet een strikt emissieplafond voor vervuiling blijven bestaan. ‘De vervuiler betaalt’ dient uitgevoerd te worden op Europees niveau en mogelijkerwijs wereldwijd. Een concrete invulling van het vervuiler betaalt principe is: een prijs op een vervuilende stof, die gebaseerd is op de schade ervan. Deze schade wordt vastgesteld door middel van een gestandaardiseerde ketenanalyse, een levenscyclusanalyse, die wordt vastgesteld door een onafhankelijke organisatie. Met een levenscyclusanalyse wordt de milieuschade van de meest relevante emissies over de gehele productieketen berekend. De milieuschade wordt vervolgens gekoppeld aan schaduwprijs. De gegevens die dit oplevert worden centraal beheerd en inzichtelijk gemaakt in een database door een op te richten Europese instantie.

6.2 Zet in op verantwoord ketenbeheer

Voor een circulaire economie zullen de methoden van productie en consumptie, maar ook traditionele verdienmodellen moeten veranderen. Waar de consument voorheen een product kocht, gebruikte en weggooide als afval, zal het in de toekomst rendabeler worden om te lenen, leasen, delen, of hergebruiken.

6.2.1 Circulair produceren

Behoud van economische waarde van een materiaal is een belangrijk onderdeel van de circulaire economie. Een materiaal moet dus zo lang mogelijk hergebruikt kunnen worden voor een zo hoogwaardig mogelijke toepassing. Wanneer producten snel hun waarde verliezen, riskeren ze gedumpt te worden, waardoor er weer nieuwe grondstoffen nodig zijn voor het productieproces. Wanneer de vervuiler moet betalen voor eigen milieulasten, zal het voor producenten financieel aantrekkelijker worden om bestaande producten te repareren, te renoveren en te herproduceren. Ook wordt het voor bedrijven in de recyclingbranche voordeliger om producten of delen van een product te hergebruiken in een andere toepassing of om grondstoffen terug te winnen. Daarnaast zal er bij het ontwerpen van een product al moeten worden nagedacht over de eindelevensfase van het product, zodat het makkelijk te recyclen is of maar gedeeltelijk vervangen hoeft te worden.

6.2.2 Afval bestaat niet

De Jonge Democraten bepleiten dat de afvalstromen in Nederland minimaal worden: het afval van vandaag is de grondstof van morgen. Voorlopig produceert Nederland echter een grote berg aan afval. Het overgrote deel hiervan wordt verbrand in een afvalenergiecentrale, waarbij er elektriciteit wordt opgewekt door de verbranding van afval. De Jonge Democraten vinden de storting en verbranding van afval een onnodig verlies van de economische waarde van het materiaal. Nederland moet daarom inzetten op een beter behoud van waarde door indien mogelijk huidige afvalstoffen in te zetten als grondstof. Huidige, belemmerende, wetgeving voor hergebruik dient heroverwogen en eventueel geschrapt te worden. Zo is het nu vaak bij wet verboden om afvalstoffen in te zetten als grondstof. Om afval goed in te kunnen zetten als grondstof is afvalscheiding van groot belang. Zowel de consument als de producent dragen een verantwoordelijkheid om afval zoveel mogelijk gescheiden te kunnen aanbieden aan verwerkers. Materialen die nog niet efficiënt herwonnen kunnen worden, maar wel waardevol of potentieel waardevol zijn, dienen opgeslagen te worden om met toekomstige methoden gerecycled te worden.

6.2.3 Transparantie in de keten

Zowel de Nederlandse consumptie, als de Nederlandse productie is sterk vervlochten met de wereldeconomie. Halffabrikaten worden de hele wereld over gescheept voordat ze in een product eindigen. De Jonge Democraten zijn van mening dat producenten transparantie moeten kunnen bieden over de productieketens en de productieomstandigheden. Dit kan met behulp van een levenscyclusanalyse

6.2.4 Grensoverschrijdende ketens

Een belasting op milieulast stopt voor de Jonge Democraten niet bij de landsgrens. Producenten in het buitenland die naar Europa exporteren, dienen gelijke transparantie te bieden over de productieomstandigheden en zullen op gelijke voet worden belast. Op deze manier wordt er voorkomen dat vervuilende productie zich naar het buitenland verplaatst en kunnen schone producten op eerlijke wijze concurreren. De Jonge Democraten bepleiten een Europees systeem van ketentransparantie en belasting op basis van schaduwkosten voor geïmporteerde producten indien in land van herkomst deze kosten niet zijn meegenomen.
Tot slot is de EU voor bepaalde kritieke materialen, zoals zeldzame metalen die nodig zijn voor elektronica, volledig afhankelijk van instabiele of onvoorspelbare landen. Om dit te verhelpen heeft de Europese Commissie een strategie ontwikkeld om meer materialen intern te winnen en importbronnen te diversifiëren. De Jonge Democraten steunen deze strategie, en zijn van mening dan Nederland bereid moet zijn andere Europese landen financieel te steunen als de winning van kritieke materialen niet winstgevend is of significante schade aan het milieu toebrengt.

6.3 Zet vol in op schone en duurzame energie

In Nederland en over de gehele wereld zal de vraag naar energie toenemen door een groeiende welvaart en bevolking. Energie wordt gebruikt in de vorm van brandstof, elektriciteit en warmte, welke momenteel alle drie grotendeels voortkomen uit fossiele brandstoffen. Deze situatie is niet houdbaar vanwege de eindigheid van de fossiele bronnen en bovenal de vervuiling die wordt veroorzaakt bij de verbranding van brandstoffen. De Jonge Democraten streven naar een duurzame Europese energiemarkt waarin de Europese Unie zoveel als mogelijk zelfvoorzienend is in haar energiebehoefte. Hierdoor ontstaan ook kansen voor innovatie op het gebied van duurzame energietechnologie, zoals groene waterstof, waar Nederland actief op in moet spelen. Door de toenemende elektrificatie van de samenleving, zal het aandeel van elektriciteit in de energiemix toenemen. De Jonge Democraten gaan ervan uit dat elektrische energie zal worden gewonnen uit meerdere duurzame bronnen. Een bijkomend voordeel van het doorvoeren van het ‘vervuiler betaalt’ principe in de energiesector is dat de mix van deze bronnen grotendeels aan de vrije markt kan worden overgelaten. De Jonge Democraten zetten in op meerdere duurzame bronnen van elektrische energie. Door broeikasgassen en andere schadelijke effecten van energieopwekking door te rekenen in de prijs kan de mix van bronnen grotendeels door de vrije markt worden bepaald.

6.3.1 Verminderen van de energieconsumptie

Door een toenemende elektrificatie van grote sectoren zoals de industrie, mobiliteit en gebouwde omgeving zal de vraag naar elektriciteit in Nederland de komende jaren fors groeien. Daarnaast zullen economische ontwikkelingen de totale vraag naar energie hoogstwaarschijnlijk nog verder doen stijgen. De Jonge Democraten zijn daarom van mening dat het beleid gebaseerd moet worden op een toenemende vraag van elektriciteit. De Jonge Democraten pleiten ervoor de nieuwe elektriciteitsvraag volledig in te vullen met hernieuwbare energie. Door de toenemende elektrificatie van de samenleving is het extra belangrijk dat energie efficiënt gebruikt wordt. De energieconsumptie kan beperkt worden door verbeterde efficiëntie na te streven op meerdere vlakken, inclusief opwekking, opslag, transport, én gebruik van energie. Om dat mogelijk te maken moeten overheden en private partijen beiden voldoende investeren in innovatie.

6.3.2 Verduurzamen van de energieproductie

Om zo snel mogelijk CO2 neutraal te worden, moet geen enkele CO2-arme energiebron uitgesloten worden. Door het ‘vervuiler betaalt’ principe toe te passen, zullen de beste alternatieve vormen van energieproductie via de vrije markt vanzelf naar voren komen. Dit betekent ook dat subsidies en belastingvoordelen van de fossiele industrie snel afgebouwd worden. Schade aan de leefomgeving en ecologie door duurzame energieopwekking moet zoveel mogelijk beperkt worden. Dit betekent enerzijds dat de overheid kaders moet stellen, bijvoorbeeld in welke gebieden bepaalde vormen van hernieuwbare energie verboden zijn en aan welke duurzaamheidscriteria energieopwekking moet voldoen. Anderzijds moeten de negatieve effecten op het milieu en de ecologie meegenomen worden in de prijs van de opgewekte energie. Dit betekent bijvoorbeeld dat ook duurzame biomassacentrales een bijdrage kunnen leveren aan de energietransitie onder de voorwaarde dat de uitstoot van broeikasgassen en fijnstof onder bepaalde grenswaarden ligt en wanneer de brandstof voldoet aan strenge duurzaamheidseisen. De Jonge Democraten pleiten ook voor een fonds vanuit de nationale overheid of Europese Unie voor investeringen in nieuwe technologieën voor de duurzame opwekking van elektriciteit, zoals getijdencentrales en fusiereactoren. Kerncentrales kunnen een significante bijdrage leveren aan de energietransitie. Omdat de kosten van de huidige generatie kerncentrales hoger zijn dan van andere vormen van energieopwekking zijn de Jonge Democraten voorstander van internationale samenwerking om nieuwe, goedkopere reactoren te ontwikkelen. Kernafval dient op een veilige locatie onder de grond opgeslagen te worden zoals nu al in Finland gebeurt.

6.3.3 Verbeteren van de energieopslag

De productie van duurzame energie is niet constant en kan zowel per dag als per jaargetijde flink verschillen. Daarom moeten voldoende maatregelen getroffen worden om het elektriciteitsnet tegen wisselende en onvoorspelbare energielevering bestand te betalen voor het bouwen van overcapaciteit in productie; door het verbeteren van de connecties tussen de elektriciteitsnetten van verschillende landen; door een mix van bronnen aan te moedigen die compenseert voor de onvoorspelbaarheid van individuele duurzame bronnen; en door andere maatregelen te treffen. De Jonge Democraten pleiten voor een breed scala aan maatregelen om de elektriciteitsvoorziening zo robuust mogelijk te houden. De chemische opslag van energie, door productie van brandstoffen met behulp van elektriciteit, is voor zowel opslagdoeleinden als transportbrandstof een belangrijke schakel in een duurzame economie. De Nederlandse ligging, grote transportsector en uitgebreide chemische industrie bieden grote kansen voor het land om koploper te worden in het opslaan van chemische energie. De Jonge Democraten zijn ook van mening dat er meer investeringen vanuit zowel de publieke als private sector moeten zijn voor de grootschalige opslag van energie. Naast het opslaan van het overschot aan elektriciteit kan ook de vraag worden aangepast door industrie te stimuleren om het overschot aan elektriciteit te benutten, bijvoorbeeld door carbon capture technologieën of de productie van energiedragers zoals waterstof. Om opslag en industrieel gebruik tijdens overcapaciteit te stimuleren is het mogelijk dat de prijs van elektriciteit vrij zwevend gemaakt wordt, en/of premies aangeboden worden voor opslag tijdens overcapaciteit.

6.3.4 Radicaal versnellen van de energietransitie

De Jonge Democraten zijn van mening dat Nederland in 2030 al haar elektrische energie koolstofarm moet opwekken zoals met zon, wind, water en nucleaire energie. In 2040 moet alle energie koolstofarm worden opgewekt.  Om negatieve effecten van elektriciteitsopwekking te minimaliseren dient overheidsbeleid erop gericht te zijn niet-duurzame centrales te sluiten. De volgorde van sluiting dient gebaseerd te zijn op de milieu- en gezondheidsschade per opgewekte energie-eenheid; de meest schadelijke centrales dienen het eerst te sluiten. De Jonge Democraten zijn van mening dat het de verantwoordelijkheid is van Nederland om ontwikkelingslanden te helpen met het aanleggen van duurzame energienetwerken. Doordat de (energie-)infrastructuur in ontwikkelingslanden vaak beperkt is, zullen lokale initiatieven in veel gevallen meer effect hebben. Om ervoor te zorgen dat EU-lidstaten zich voldoende inzetten voor de energietransitie zijn de Jonge Democraten voorstander van het invoeren van een Europees investeringsdoel voor de energietransitie. Iedere deelstaat zal een percentage van het bbp aan de energietransitie moeten uitgeven. Dit percentage is te bepalen door onafhankelijke adviesorganen. De hoogte van het percentage kan per land verschillen. Deze investeringen kunnen door de overheid, door het bedrijfsleven, of door particulieren gedaan worden. De overheden van de deelstaten hebben de verantwoordelijkheid om regels, belastingen en subsidies te implementeren waardoor de investeringen plaatsvinden

6.4 Zorg voor een schoon en gezond leefmilieu

Het milieu wordt wereldwijd onder grote druk gezet door ons bestaan en onze leefstijl. Binnen ecosystemen zijn organismen zoals planten en dieren sterk met elkaar verbonden in een vaak kwetsbare balans. Negatieve effecten van menselijk handelen kunnen ecosystemen verstoren en uit balans brengen, waardoor hele ecosystemen kunnen verdwijnen. Daartegenover kunnen we recreëren en behouden in de natuur. De Jonge Democraten vinden het belangrijk is om het ecosysteem, waar we als mens in leven en afhankelijk van zijn, niet verder te vervuilen en beschadigen. Bij uitbreiding van de gebouwde omgeving moeten het milieu en de Nederlandse natuurgebieden als een serieuze factor meegewogen worden. Als natuur toch beschadigd raakt, moet geprobeerd worden dit te herstellen of ergens anders te plaatsen. Het voorkomen dat natuur beschadigd raakt is wel altijd het geprefereerde uitgangspunt.

6.4.1 Inzetten op klimaatadaptatie

Het klimaat zal de komende jaren veranderen. Droogte en regenbuien met hoge intensiteit zullen vaker voorkomen, terwijl ook de zeespiegel stijgt. De omgeving zal hierop ingericht moeten worden. Meer groen in steden kan als oplossing worden gezien voor oplopende temperaturen in binnensteden en helpen bij de waterhuishouding. Ook zal ruimte moeten worden gemaakt voor wateropslag voor gebruik tijdens droge perioden en voor het voorkomen van overstromingen tijdens hoge intensiteit regenval, bijvoorbeeld door rivieren meer ruimte te geven en opslagcapaciteit in steden te verhogen. De kustbescherming dient op orde te blijven, waarbij rekening moet worden gehouden met de natuur.

6.4.2 Verbeteren bodemkwaliteit

Bodemverontreiniging in Nederland vormt een gevaar voor de drinkwatervoorziening en de volksgezondheid. Niet alleen verontreinigingen uit het verleden spelen hierbij een rol, maar ook hedendaagse verontreinigingen, zoals gedumpt drugsafval, vormen een groot probleem. De Jonge Democraten zijn voor blijvende oplossingen, waarbij geldt dat voorkomen beter is dan genezen. Zo zou vervuilde grond bij hergebruik volledig gesaneerd moeten worden en wordt niet volstaan met (alleen) het aanleggen van een nieuwe toplaag. Bodemdaling ontstaat mede door het leegpompen van polders voor hogere voedselproductie. Doordat de grond droog komt te staan, gaat het plantaardig materiaal rotten, waarbij veel broeikasgassen vrijkomen. Daarnaast klinkt de grond in, waardoor de bodem dichter bij het grondwater komt en het waterpeil weer verlaagd wordt. De Jonge Democraten vinden dat, in plaats van water te blijven wegpompen, er ingezet moet worden op de ontwikkeling en inzet van nieuwe gewassen die wel tegen een hoge waterstand kunnen of een andere vorm van alternatief landgebruik toepassen.

6.4.3 Verbeteren luchtkwaliteit

De lozing van stoffen uit de bouw, transport en industrie versterken niet alleen het mondiale broeikaseffect, maar kunnen de luchtkwaliteit in de omgeving ervan ook verstoren. Smog- en fijnstofproductie kunnen leiden tot ernstige gezondheidsrisico’s onder de bevolking. De Jonge Democraten vinden dat het streven van de Nederlandse overheid moet zijn om overal in Nederland ver onder de maximumconcentratie vervuilde lucht te blijven. Om dit te waarborgen, vinden de Jonge Democraten dat de luchtkwaliteit in Nederland constant gemonitord moet worden, met name in gebieden met een hoog risico op verontreinigde lucht. Door intensieve veehouderij zijn de risico’s op dier-op-mensen ziekten sterk toegenomen. Dier-op-mensen ziekten schade niet alleen de volksgezondheid en het dierenwelzijn, maar hebben ook sterke negatieve economische gevolgen. De Jonge Democraten streven naar meer preventieve maatregelen om dier-op-mensen ziekten te voorkomen.

6.4.4 Verbeteren waterkwaliteit

Veel geneesmiddelen en hun afvalproducten komen in ons riool terecht, waarna ze in het milieu belanden. Het is bekend dat de gevolgen van gedumpte hormonen in het milieu negatief zijn. Over de dumping van andere medicijnen is nog veel onbekend. De Jonge Democraten vinden dat er meer onderzoek zou moeten komen naar de effecten en het oppervlaktewater beter gemonitord zou moeten worden op geneesmiddelen. Ook moet er ingezet worden op het voorkomen van lozing in het milieu.
Microplastics zijn kleine kunststofdeeltjes, die grofweg via twee manieren het milieu binnenkomen: direct doordat het in verschillende producten zit en indirect via slijtage van plastics. Hoewel het duidelijk is dat ze schade aanrichten aan het milieu, is de precieze schade van microplastics op dit moment nog niet bekend. De Jonge Democraten erkennen daarom dat er meer onderzoek moet worden gedaan naar de schade veroorzaakt door microplastics. De Jonge Democraten vinden dat het direct gebruik van microplastics in producten verboden zou moeten worden. Eutrofiëring is een wereldwijd probleem voor meren, rivieren en kustzones in drukbevolkte gebieden. Bij eutrofiëring komt een overschot aan voedingsstoffen in het water, onder meer door de overbemesting in landbouwgebieden. Dit kan leiden tot een ongewenste groei van algen die zowel een zuurstoftekort als gifstoffen in het water veroorzaken. Dit is slecht voor de oppervlaktewaterkwaliteit in Nederland. De Jonge Democraten streven naar het voorkomen van eutrofiëring door het optimaal benutten van voedingsstoffen door afvang en hergebruik.

6.5 Durf om te schakelen naar kringlooplandbouw 

De agrarische sector staat wereldwijd onder druk. De groeiende wereldbevolking zorgt ervoor dat er steeds meer voedsel geproduceerd moet worden om iedereen te voeden. Met de stijgende welvaart veranderen ook de eetpatronen. Dit zorgt voor een grotere vraag naar (hoogwaardige) producten. De agrarische sector is nu een van de meest vervuilende ter wereld en is een belangrijke veroorzaker van klimaatverandering, ontbossing, bodemerosie, water-, bodem- en luchtverontreiniging en grondstofuitputting. Nederland geldt als innovatieve kracht en koploper in vrijwel de gehele agrarische sector. De Jonge Democraten zien graag dat Nederland zijn hoogwaardige kennis exporteert om agricultuur elders te verbeteren, maar tegelijkertijd niet stopt met innoveren om ook hier de milieulasten van onze voedselproductie te verlagen. De Jonge Democraten hebben als uitgangspunt dat gezond en kwalitatief hoogwaardig voedsel voor iedereen toegankelijk moet zijn en duurzaam wordt geproduceerd volgens de principes van een circulaire economie. Ter informatie van consumenten dient op verpakkingen zichtbaar te zijn hoe duurzaam het product is en wat de voedingswaarde is. Landbouwinnovaties dienen op duurzaamheid en voedingswaarde te focussen. Ook grootschalige voedselverspilling moet worden beperkt. In de wet- en regelgeving moet een goede balans worden gevonden tussen voedselveiligheid en verspilling ervan. De Jonge Democraten vinden het onbelangrijk hoe groot een stal of landbouwbedrijf is, zolang wettelijk gestelde normen omtrent milieu en dierenwelzijn niet overschreden worden. Schaalvergroting leidt tot meer efficiëntie door schaalvoordelen. Deze schaalvergroting geeft de mogelijkheid tot het uitvoeren van innovaties die dierenwelzijn, volksgezondheid, duurzaamheid en milieu ten goede komen.

6.5.1 Maak een einde aan de bio-industrie

De bio-industrie levert een aanzienlijke bijdrage aan milieuschade en dierenleed. Daarom moet worden gestreefd naar zo weinig mogelijk gebruik van dierlijke producten. De Jonge Democraten zien daarbij een rol voor de overheid weggelegd bij het aanmoedigen van een plantaardige levensstijl. De Jonge Democraten zien de zeer lage prijs voor vleesproducten als een van de belangrijkste krachten in de dierenwelzijns- en milieuproblemen binnen de Nederlandse bio-industrie. De Jonge Democraten pleiten daarom met ‘de vervuiler betaalt’ voor een eerlijke prijs voor dierlijke producten. Milieuschade en het dierenwelzijn worden daarmee betrokken in de prijs van producten. Hierdoor zal een dierlijk product dat met veel dierenleed en milieuschade tot stand is gekomen duurder worden. De Jonge Democraten zijn ervan overtuigd dat de huidige veehouderijsector daardoor zal streven naar de meest diervriendelijke manier van produceren, waarin ook duurzame innovaties centraal staan. Opbrengsten van duurzaamheidsheffingen kunnen geïnvesteerd worden in innovatie of het ongedaan maken van toegebrachte schade. Voorbeelden hiervan zijn ontwikkeling van hoogwaardige plantaardige voeding en het verwijderen van fosfaten en nitraten uit water. Innovatie in vleesproductie moet niet beperkt blijven tot het veranderen van methoden in de veeteelt, maar bevat ook vleesalternatieven als plantaardig vlees en kweekvlees. Verder vinden de Jonge Democraten dat het gebruik van antibiotica in de veehouderij moet worden teruggedrongen omwille van de volksgezondheid. Het gebruik van antibiotica ter genezing van ziekte is wel wenselijk. Om verschuiving van milieuschade en dierenleed naar het buitenland te voorkomen moeten dezelfde dierenwelzijn- milieu- en antibioticastandaarden gelden voor geïmporteerde dierlijke producten en moet gestreefd worden naar dezelfde hoge standaard binnen de hele EU. Tot slot valt aquatische veeteelt ook onder de bio-industrie. Door overbevissing ontstaat er veel milieuschade en dreigen vissoorten uit te sterven. Kweekvis is een goed alternatief, zolang daarbij rekening gehouden wordt met de negatieve effecten zoals fosfaatvervuiling, dierenleed, overmatig antibioticagebruik en de kwaliteit van de vis. Door kweekvisserij goed in te richten, is het mogelijk om circulair te produceren en heeft daarom volgens de Jonge Democraten de voorkeur ten opzichte van traditionele visserij.

6.5.2 Verduurzamen tuin- en akkerbouw

De Jonge Democraten zien de glastuinbouw als een belangrijke spil in het verduurzamen van de agrarische sector. De glastuinbouw heeft een grote potentie om een circulaire procesvoering te verwezenlijken. Het is een gesloten proces met gereguleerde in- en uitgaande stromen. Hierbij is het van belang gebruik te maken van duurzame energie en het beperken van afval. Pesticidengebruik in de tuin- en akkerbouw resulteert nu in een hogere opbrengst, doordat de ongewenste planten en dieren bestreden worden. Toch zijn de Jonge Democraten van mening dat er voorzichtig om moet worden gegaan met pesticiden. Het gebruik ervan kan schade voor mens en dier veroorzaken, doordat de pesticiden in het water of de lucht komen of in het eten zitten. Daarnaast heeft het gebruik vaak een grote negatieve impact op de biodiversiteit. Alternatieven voor conventionele pesticiden moeten worden gestimuleerd. Daarnaast zien de Jonge Democraten een verbod op vervuilende pesticiden als mogelijke oplossing.

6.5.3 Naar een duurzaam nutriëntenbeheer

Nederland kampt al jaren, mede door de toenemende intensivering, met een mestoverschot. Mest zorgt voor milieuvervuiling en is tevens een belangrijke grondstof. Volgens de principes van ‘de vervuiler betaalt’ en de circulaire economie dient mest te worden verkocht of marktconform te worden verwerkt. De Nederlandse landbouwbodems bevatten te hoge concentraties nutriënten. Dit leidt tot ernstige milieuvervuiling. De Jonge Democraten constateren dat nutriënten, zoals fosfaat- en nitraatbeheer, binnen een kringloop houden een beter beheer is. Water als grondstof zien de Jonge Democraten binnen de Nederlandse landbouw- en veeteeltsector als niet-problematisch voor de Nederlandse waterbeschikbaarheid. De Nederlandse landbouwsector is namelijk wereldwijd één van de meest efficiënte met betrekking tot watergebruik. De Jonge Democraten vinden wel dat de milieueisen die in Nederland verlangd worden, ook van toepassing moeten zijn op geïmporteerd voedsel. Er moet daarom actief gecontroleerd worden op verantwoord watermanagement in gebieden waar (vee)voedsel uit geïmporteerd wordt.

6.5.4 Investeer in duurzame landbouwtechnieken

De Jonge Democraten zijn van mening dat innovatie in de landbouw een grote rol dient te spelen om de meest efficiënte en duurzame mogelijkheden te ontwikkelen. De Jonge Democraten pleiten voor het stimuleren van landbouwinnovatie. Aangezien voedselproductie een internationaal vraagstuk is, dienen koplopende landen kennis te delen met de rest van de wereld. De Jonge Democraten erkennen dat het gebruik van genetische modificatie in de agrarische sector een bijdrage kan leveren aan gunstige effecten voor de volksgezondheid, ecologie, grondstofgebruik en opbrengsten. Voorwaarde bij het gebruik van genetische modificatie is dat de mogelijke negatieve effecten voor gebruik voldoende zijn onderzocht. De Jonge Democraten streven internationaal naar de juiste balans tussen het beschermen van intellectueel eigendom en het voorkomen van monopoliepositie voor bedrijven. Op deze manier is er voldoende ruimte voor innovatie, waarbij kansen eerlijk blijven. Ook stadslandbouw kan een positieve bijdrage leveren aan de toekomstige landbouw; onder andere omdat Nederland in de toekomst verder zal gaan verstedelijken. De Jonge Democraten zien stadslandbouw als een kans om kringlopen verder te sluiten, voedselzekerheid te vergroten en transportafstanden te verkleinen. Ook alternatieven voor huidige landbouwtoepassingen kunnen volgens de Jonge Democraten kansrijke ideeën zijn om verder te ontplooien. Hierbij richten we ons vooral op verticaal telen. Insectenconsumptie biedt een alternatieve eiwitbron waaruit vleesvermindering voortvloeit. Hoewel biologische landbouw lokaal milieuvriendelijker is dan traditionele landbouw, is het minder efficiënt waardoor meer landbouwgrond nodig is en er minder ruimte overblijft voor natuur. Daarnaast is het label “biologisch” arbitrair en is er geen standaard die bepaalt of iets biologisch is. Dit dient op Europees niveau gestandaardiseerd te worden.

6.6 Geef elk dier een goed leven

De Jonge Democraten zijn aanhangers van het ecocentralisme, oftewel, de mening dat de mens niet boven de natuur staat, maar dat de mens als een onderdeel van de natuur gezien wordt. Daardoor moet niet alleen de mens, maar het hele ecosysteem centraal staan in beleidskeuzes. Voor de omgang met dieren betekent dit dat de Jonge Democraten willen dat de intrinsieke waarde van dieren erkend wordt, mede door het wettelijk vastleggen van dierenrechten. Het staat voorop dat dieren niet mogen worden behandeld als product of als entertainment. Tegelijk staan de Jonge Democraten voor een liberale samenleving, waarin de overheid geen verplichtingen op kan leggen over het volgen van een vegetarische of veganistische levensstijl of het houden van dieren.

In de praktijk betekent dit dat de Jonge Democraten een respectvolle relatie met dieren voorstaan, waarbij dierenleed verder wordt teruggedrongen en een minimale levensstandaard wordt gegarandeerd voor dieren. De JD wil het welzijn van wilde dieren, dieren in de veeteelt en dieren in andere vormen van gevangenschap bevorderen, waarbij dieren zoveel mogelijk natuurlijk gedrag kunnen vertonen. Er kan alleen een uitzondering worden gemaakt op deze natuurlijk gedragseis indien het gaat om het beschermen van een individueel dier of een diersoort, of wanneer er geen andere optie is voor maatschappelijk zeer relevant wetenschappelijk onderzoek. De bewijsplicht voor het vertonen van natuurlijk gedrag ligt bij de dierhouders zelf.

Bij het tentoonstellen van dieren staat de waardigheid van het dier voorop. Het tentoonstellen van dieren voor enkel vermaak is daardoor niet toegestaan. Dierentuinen of opvanglocaties met een duidelijk educatieve aard, of waarin fokprogramma’s of het genezen van (een) dier(en) centraal staan, mogen de dieren wel tonen aan publiek. Jacht is alleen toegestaan voor het beschermen van het ecosysteem of indien er geen diervriendelijkere methode is voor plaagdierbestrijding. Plezierjacht en sportvisserij zijn dus niet toegestaan. Een jager moet gecertificeerd zijn, zodat hij kennis heeft van wild en jachtmethodes en zodoende doeltreffend kan jagen. Hij moet daarbij altijd kiezen voor de optie die het minste dierenleed en schade aan het milieu veroorzaakt.