Economie, Financiën & Sociale Zaken

7. Creëer een eerlijke economie die werkt voor iedereen

Nederland is een rijk land. Onze welvaart financiert het collectieve welzijn van onze samenleving. Geld dat vloeit naar onderwijs, gezondheidszorg en het sociaal stelsel biedt mensen ontplooiingskansen en vergroot de individuele keuzevrijheid. De Jonge Democraten staan voor een duurzame economische groei, welvaart en welzijn, nu en in de toekomst. Ontwikkelingen volgen elkaar steeds sneller op en de overheid zal hier flexibel op in moeten spelen om onverwachte economische schokken op te vangen. De Jonge Democraten zien een toekomst waarin mensen sneller en vaker van baan veranderen. Het is een toekomst waarin mensen een leven lang leren en een leven lang kansen voor zichzelf creëren. Een toekomst waarin mensen langer doorwerken. Het is een toekomst waarin Europese landen elkaars groei stimuleren. Nederland heeft in die toekomst een internationaal concurrentievoordeel doordat ze in staat is keuzes te maken, zich aan veranderingen kan aanpassen en op een selectief aantal gebieden kan excelleren.

Om die toekomst te kunnen garanderen moeten er vandaag duidelijke economische keuzes worden gemaakt en dient de huidige generatie verantwoordelijkheid te nemen voor de volgende. De Jonge Democraten staan voor een economisch beleid dat kansen biedt om het individuele welzijn via welvaartscreatie te vergroten en zo min mogelijk belemmeringen opwerpt voor werknemers, werkgevers en burgers. Welvaart wordt gegenereerd door sterk in te zetten op innovatie, onderwijs, ondernemerschap en arbeidsproductiviteit. De welvaart wordt vervolgens op de belangrijkste punten verdeeld in de arbeidsmarkt, de woningmarkt en enkele publieke sectoren. De rol die de overheid heeft in dit proces is die van marktmeester.

7.1 Markt, overheid en het creëren van welvaart

De basis voor de economie is een goed gereguleerde markt waarin iedereen deel kan nemen. De overheid speelt een faciliterende rol en treedt op als marktmeester. Daarnaast dient de overheid publieke en private innovatie te bevorderen zodat Nederland niet alleen nu maar ook in de toekomst concurrerend blijft op de wereldmarkt.

7.1.1 De rol van de overheid

De Jonge Democraten zijn van mening dat het Nederlandse welvaartsniveau een aantal rechten met zich meebrengt. Elke burger heeft recht op gezondheidszorg, ouderenzorg, rechtsbijstand, voldoende middelen om te eten en woonruimte. Het uitgangspunt van de overheid is het creëren van kansen. Daarmee ligt de eerste verantwoordelijkheid voor basisbehoeften bij het individu. Wanneer door externe factoren als ziekte een individu niet meer in staat is voor zichzelf te zorgen, bestaat de collectieve verantwoordelijkheid dit op te vangen. Dit is een belangrijk herverdelingsmechanisme in de Nederlandse economie. Daarnaast stimuleert het de economie doordat het in hoge mate de oorzaak is van de stabiliteit in Nederland. Ook zijn er zaken die op dit moment onderdeel zijn van collectieve regelingen, zoals de verzekering van ouderdomskwalen, die bij een normale levensloop voorvallen. Voor deze zaken dient men, in het licht van zorgkostenbeheersing, onderzoek te doen naar alternatieven in de private verzekeringssfeer.

7.1.2 De rol van de markt

Een goedwerkende markt is een essentieel onderdeel van de samenleving. Het biedt het bedrijfsleven kansen, de overheid een efficiënte oplossing en de burger voordeel in de vorm van lagere prijzen, verhoogde kwaliteit en meer keuzemogelijkheden. Individuele partijen hebben in hun zoektocht naar het creëren van waarde baat bij het verstoren van de marktsymmetrie. Om het proces goed te laten verlopen is daarom een marktmeester nodig. De overheid dient de rol van marktmeester op zich te nemen. In deze rol dient de overheid zich te focussen op het invoeren van (kwaliteits-)eisen en het toezicht houden hierop, effectief mededigingsbeleid om gezonde concurrentie te waarborgen, het wegnemen van entreebarrières, en het wegnemen van informatieasymmetrie door het bevorderen van transparantie. Men dient hierbij nadrukkelijk te waken voor waardevernietiging veroorzaakt door te hoge regeldruk en te letten op de internationale concurrentiepositie van Nederland.

7.1.3 Inzetten op innovatie

De Jonge Democraten vinden dat we moeten voorkomen dat het comfort dat welvaart ons biedt ons lui maakt. Door te blijven investeren in onderzoek en het stimuleren van productontwikkeling creëren we voor Nederland kansen op snelle groei,die noodzakelijk is voor (het behoud van) ons welvaartsniveau. Sterker nog, cijfers wijzen uit dat innovatie leidt een significant hogere omzetgroei en een hogere werkgelegenheid. Helaas is Nederland tot nog toe niet in staat geweest innovatie in groei om te zetten: Nederland zakt op het Europese Innovation Scoreboard.

Het fundament voor economische groei is in Nederland aanwezig: kennis. Kennis is onze belangrijkste grondstof maar wordt te beperkt benut. De Jonge Democraten pleiten voor meer kennisvalorisatie in de vorm van vertaling van ontwikkelde kennis in economische bedrijvigheid. De capaciteit om kennis snel en effectief om te zetten in economische waarde wordt een steeds belangrijkere bron van competitief voordeel. Om op de lange termijn concurrerend te blijven moet Nederland naast deze incrementele innovatie hoog inzetten op fundamenteel onderzoek in zowel de exacte als de sociale wetenschappen. De spin-offs die dit onderzoek op zal leveren vormen het kenniskapitaal van de toekomst.

Kennisvalorisatie dient daarom een kerntaak te worden binnen het hoger onderwijs. Een bewezen mechanisme is het samenbrengen van universiteiten en bedrijven in kennisparken. Een voorbeeld hiervan is brainport Eindhoven, waar meer dan 50% van de Nederlandse patenten vandaag de dag vandaan komen. De overheid dient daarom publiek-private samenwerkingsverbanden en samenwerking tussen kennisinstituten en bedrijven te stimuleren. De knowledge spillovers die hier plaatsvinden, creëren een positieve opwaartse spiraal, omdat bedrijven en onderwijsinstellingen van elkaar profiteren. Het competitieve voordeel van dit soort samenwerkingsverbanden zal binnen sectors herkend worden, waardoor kennisdeling weer verder wordt gestimuleerd.

Ten tweede moet Nederland innovatie actief stimuleren. Dit doet de overheid door een generiek technologiebeleid te voeren. Het beleid wat betreft innovatie is voor de hele markt hetzelfde. Op deze manier worden tegengestelde belangen en prikkels overbrugd. Elk bedrijf, ongeacht de sector, krijgt extra belastingvoordelen over de investeringen in R&D. Dit draagt sterk bij aan incrementele innovaties en dan vooral bij grote bedrijven. Om radicale innovaties te bevorderen (die vaak vanuit het MKB komen) is het noodzakelijk om de innovatievouchers te herintroduceren. Bij een radicale innovatie kan een bedrijf dan aan het benodigde kapitaal komen om de innovatie verder te ontwikkelen en op de markt te brengen.

De nadruk ligt op het woord investering. Investeringen in R&D bedragen in Nederland 0,8% van het BBP. In landen die hoog staan op het Innovation Scoreboard wordt significant meer geïnvesteerd. Om niet achterop te raken, maar juist te excelleren, moet Nederland minimaal 3% van het BBP investeren in R&D. Innovatie moet niet gezien worden als een kostenpost waarop op korte termijn bezuinigd kan worden. Innovatie levert op de lange termijn veel meer op en draagt daarmee sterk bij aan economische en sociale welvaart.

De overheid dient daarnaast zelf het goede voorbeeld te geven door innovatie een vaste overweging te maken bij overheidsaanbestedingen. Dit kan door meerdere bedrijven te laten concurreren om opdrachten van de overheid. De overheid kan hen hierbij ondersteunen door gefaseerde subsidies en zo het risico beperken. Dit leidt tot innovatieve oplossingen waar samenleving, bedrijfsleven en de overheid zelf van profiteren.

Als laatste moet de overheid opnieuw een Innovatieplatform opzetten. Deze dient echter niet afhankelijk te zijn van kabinetsperioden. Innovatie is immers de motor van onze economie. Het is daarom nodig dat deze motor niet steeds opnieuw gestart moet worden. De gevolgde koers dient vervolgens afgerekend te worden op indicatoren van kennisvalorisatie. Dus niet zozeer op aantal patentaanvragen maar wel het aantal patenten dat vermarkt is. Waarbij de focus ligt op opbrengsten van innovatie. Een positieve innovatieprikkel geeft bedrijven de stimulans om zelf meer te investeren in innovatief onderzoek.

7.1.4 Bevorder ondernemerschap

Ondernemerschap met MKB in het bijzonder, is een essentiële bouwsteen van de Nederlandse economie. Ondernemers zijn de mensen die kennis omzetten in economisch potentieel, wat gepaard gaat met vallen en opstaan. In een gunstig ondernemersklimaat dragen innovatieve ideeën van ondernemers bij aan economische groei. Het starten van een onderneming is lastig, zowel door regulerende als financiële beperkingen. Om de markt zo optimaal mogelijk te laten werken, moeten toetredingsbarrières worden verminderd.
Financiële beperkingen kunnen voor startende ondernemers tijdelijk worden versoepeld om ze een vliegende start te geven. Voor startende ondernemers moeten fiscaal gunstige regelingen bestaan, bijvoorbeeld dat zij een jaar uitstel krijgen voor het betalen van de eerste belastingen.

7.2 Een eerlijk en rechtvaardig belastingstelsel

De Jonge Democraten zijn voorstander van een radicale versimpeling van het belastingstelsel. Het uitgangspunt is dat belasting wordt geheven met zo min mogelijk verstorende effecten.

7.2.1 De sterkste schouders dragen de zwaarste lasten

De Jonge Democraten vinden dat belastingen zoveel mogelijk moeten worden geheven door de Rijksoverheid. Belastingen die essentieel zijn voor het voeren van lokaal beleid en op lokaal niveau positieve prikkels teweegbrengen, kunnen behouden worden op lokaal niveau. Ook belastingen die direct naar lokale doeleinden gaan en waar het Rijk niet tussen hoeft te komen, kunnen op lokaal niveau blijven. Lokale overschotten moeten worden afgeroomd door de Rijksoverheid, om te voorkomen dat lokale overheden belastingen onnodig verhogen om de begroting te vullen. Lokale belastingen moeten niet te ver uit elkaar lopen om concurrentie tussen lokale overheden te voorkomen. Het huidige systeem om lokale belastingen te innen mag behouden worden.

7.2.2 De Belastingdienst

De Jonge Democraten willen dat de Belastingdienst zo transparant mogelijk werkt. De voorgenomen versimpeling van het belastingstelsel verlicht de werkdruk bij de Belastingdienst. De Belastingdienst heeft veel gevoelige privé-informatie tot zijn beschikking. Met deze informatie moet volgens de Jonge Democraten, met inachtneming van het algemeen en individueel belang, behoudend worden omgegaan. Een privacytoets voorafgaand aan de toekenning van nieuwe bevoegdheden aan de belastingdienst is noodzakelijk. De Jonge Democraten vinden dat de Belastingdienst geen risicoprofielen mag opstellen aan de hand van niet-belastinggerelateerde persoonlijke data, zoals tweede nationaliteit.

7.2.3 Europees belasten

De Europese Unie kent een interne markt met vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal. De Jonge Democraten vinden het belangrijk dat Europeanen gebruik maken van deze vrijheden, maar dat daarin geen fiscaal gemotiveerde keuzes aan ten grondslag liggen. De EU streeft ernaar deze interne markt zoveel mogelijk te harmoniseren. Op het gebied van belastingen is die harmonisatie nog niet ver gevorderd. Door op Europees niveau bepaalde belastingen te harmoniseren ontstaat een eerlijkere interne markt, die per land meer belastinginkomsten oplevert. De Jonge Democraten zijn echter wel van mening dat belastingheffing voor inkomensbeleid het beste nationaal geregeld kan worden. De belastingen die geharmoniseerd moeten worden zijn naar de mening van de Jonge Democraten onder andere de vennootschaps- en dividendbelasting, de CO2-heffing, wegenbelasting, brandstofaccijnzen en een verdere harmonisatie van een uniform Europees btw-tarief. Door deze maatregelen verminderen we belastingarbitrage en zetten we stappen naar minder Europese concurrentie op grond van
belastingtarieven.

7.2.4 Aanpakken belastingontwijking

De Jonge Democraten erkennen de rol van het belastingklimaat voor bedrijven. De Jonge Democraten zijn van mening dat voor bedrijven de belastingregels simpel en duidelijk moeten zijn. We willen de belastingwetgeving en belastingverdragen zo herzien, dat er geen prikkel is voor bedrijven om hun geld slechts op papier door Nederland heen te sluizen. De Jonge Democraten zijn van mening dat schuiven met vermogen en winst op papier via creatieve routes vanwege fiscale voordelen zo veel mogelijk aan banden gelegd moet worden. Het gebruiken van rulings is een goede manier om bedrijven een duidelijk beeld te geven over hoeveel belasting ze moeten betalen.

7.2.5 Naar een negatieve inkomstenbelasting

De Jonge Democraten staan een radicale versimpeling van de inkomstenbelasting voor. Geld rondpompen moet zoveel mogelijk worden voorkomen. In het huidige toeslagenstelsel innen we met onze rechterhand belasting en geven we met onze linkerhand diezelfde persoon een toeslag of belastingaftrek.

Door de afbouw van toeslagen en aftrekposten creëren we een simpeler systeem dat leidt tot minder uitvoeringskosten voor de overheid en minder complexiteit voor de burger. Het huidige toeslagenstelsel staat haaks op ons streven dat werken moet lonen. Op bepaalde inkomensniveaus kan meer werken leiden tot slechts een minimale verhoging – of zelfs een verlaging – van het nettosalaris. Dit leidt tot perverse prikkels. De overheid moet stoppen om ogenschijnlijk maatwerk te voeren op individueel niveau. Inkomensbeleid moet worden gevoerd met de belastingtarieven in de vorm van belastingschijven. Dit betekent ook dat alle inkomensafhankelijke posten buiten de progressieve schijven komen te vervallen. Met het uitgangspunt van versimpeling van het belastingstelsel willen de Jonge Democraten toewerken naar een systeem van het belasten van inkomen gebaseerd op een negatieve inkomstenbelasting. Dit systeem met een negatieve inkomstenbelasting vervangt alle toeslagen, de bijstand, de AOW en aftrekposten en heffingskortingen. De Jonge Democraten geloven in het principe dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen.
De tarieven van de inkomstenbelasting zijn toenemend met inkomen. Het systeem dat wij voorstaan garandeert een marginale belastingdruk die altijd lager is dan 100%, waardoor een stijging in het bruto-inkomen ook een stijging in het nettoinkomen oplevert. Dit zorgt voor een simpeler en eerlijker systeem. Een armoedeval wordt hiermee zoveel mogelijk voorkomen.

7.2.6 Belast de winsten van grote bedrijven eerlijk

De Jonge Democraten zijn van mening dat het belasten van bedrijven niet alleen noodzakelijk maar ook eerlijk is. Bedrijven zijn alleen in staat winst te maken vanwege publieke investeringen in onder andere infrastructuur, onderwijs en de rechtsstaat. Ons huidige systeem van vennootschapsbelasting gaat voorbij aan waar een bedrijf de belastingkosten neerlegt. Deze wordt niet alleen verhaald op de winstuitkeringen of dividenden aan eigenaars of aandeelhouders. Bedrijven verminderen ook hun investeringen in machines, hanteren hogere prijzen voor consumenten en nemen minder werknemers aan.

Om deze redenen zijn de Jonge Democraten voor een belasting op uitgekeerde winst en opgepotte onuitgekeerde winst. Zo zijn bedrijven vrij om belastingvrij te investeren in mensen en machines terwijl aandeelhouders hun eerlijke deel betalen. Dit willen we bereiken door bedrijven alleen te belasten wanneer ze een deel van hun winst uitkeren aan aandeelhouders. Tegelijkertijd willen we voorkomen dat bedrijven hun winsten oneindig blijven oppotten. Daarom willen we deze onuitgekeerde winst boven een bepaalde buffer ook belasten. De Jonge Democraten willen dit systeem stapsgewijs invoeren om onvoorziene effecten vroeg te signaleren.

7.2.7 Versimpel de erfbelasting

De Jonge Democraten willen de erfbelasting drastisch versimpelen. Momenteel zijn er zes verschillende belastingvrije voeten, twee belastingschijven waarin per schijf drie verschillende belastingpercentages mogelijk zijn. Daarnaast zorgt de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) voor veel interpretatiemogelijkheden wat de belastingdienst veel tijd en expertise kost en wat misbruik van de regeling mogelijk maakt. De Jonge Democraten willen daarom de BOR afschaffen. De bijbehorende betalingsregeling kan wel verlengd worden naar 15 jaar zodat erfgenamen, onder voorwaarden, meer de tijd hebben of de belastingschuld af te betalen en zo niet genoodzaakt worden om hun familiebedrijf te verkopen. Verder willen de Jonge Democraten de erfbelasting terugbrengen tot één percentage en vier verschillende belastingvrije voeten. De Jonge Democraten stellen voor een groot gedeelte van de erfenissen vrij te stellen. Dit versimpelt niet alleen de belastingaangifte, maar geeft de erfgenamen van kleine-tot middelgrote erfenissen ook meer ruimte om de erfenis te gebruiken om bijvoorbeeld schulden af te betalen. Erfgenamen van hogere vermogens betalen meer belasting. Dit bevordert ook de kansengelijkheid. De Jonge Democraten zijn voorstander van een uniform tarief van 40% voor de erfbelasting, met een vaste belastingvrije voet per persoon van €50.000 ongeacht de relatie tot de erflater.

7.2.8 Verhoog de vermogensbelasting

De Jonge Democraten verhogen de vermogensbelasting, vooral voor de vermogens van meer dan 1 miljoen en brengen het aantal schijven terug. De belastingvrije voet is €50.000. Over een vermogen groter dan 50.000 betaalt men 1,5% en over vermogen hoger dan 1.000.000 3,0%.

7.2.9 Invoeren grondwaardebelasting

De Jonge Democraten zijn voor het invoeren van een belasting op de toename van de waarde van grond. Grondwaardestijging komt vooral voort uit publieke investeringen in de ruimtelijke omgeving, en nauwelijks uit investeringen op de kavel zelf. Daarom vinden de Jonge Democraten het rechtvaardig om stijging van deze waarde jaarlijks te belasten. Grondbezit is een bron van vermogensongelijkheid en deze belasting kan die ongelijkheid aanpakken. Een tweede doel is het voorkomen dat speculanten op de woningmarkt slapend rijk worden van woningen als investeringsobject. Daartoe wordt de WOZ waarde gesplitst tussen de waarde van de bebouwing en de grond waarop deze staat. Over de waarde van de grond wordt jaarlijks een percentage belasting betaald dat toeneemt met de waarde van de grond die een huishouden bezit. Over gerealiseerde veranderingen aan de opbouw wordt het marginale tarief van box 1 aan belasting betaald: deze investeringen ‘in stenen’ zijn immers wel gewenst. Waardedalingen tot 50.000 euro kunnen ook worden afgetrokken om het macro-economische effect van huiswaardedalingen te beperken: zo zorgen we ervoor dat onze economie niet over de kop gaat wanneer woningen onder water komen te staan.

7.2.10 De vervuiler betaalt

De Jonge Democraten zijn voorstander van een groen fiscaal stelsel waarin de vervuiler betaalt. Om de vervuiler te laten betalen moeten milieukosten worden gevorderd op de veroorzaker van milieuschade. Op de korte termijn maken de Jonge Democraten zich hard voor een CO2e-heffing (CO2-equivalent) voor alle sectoren om de doelen van het klimaatakkoord van Parijs te halen en de vervuiler een eerlijk aandeel te laten betalen. Daarnaast willen de Jonge Democraten het Europese Emissiehandelssysteem (EU ETS) versterken door een minimumprijs voor de te veilen emissierechten in te voeren en deze jaarlijks te laten oplopen. Bedrijven die voor een jaar te weinig emissierechten inleveren binnen het EU ETS worden beboet. Deze boete moet altijd 100 euro hoger liggen dan de gemiddelde prijs van een emissierecht in datzelfde jaar. Daarnaast moet er binnen de regelgeving van de Wereldhandelsorganisatie een CO2e grensbelasting komen, om import te belasten die op vervuilende wijze tot stand is gebracht. Zo stimuleren we bedrijven die zaken doen in de EU om te verduurzamen. De Jonge Democraten zijn voorstander van een uniform btw-tarief. Het huidige stelsel van verschillende btw-tarieven is niet doelmatig en duur. Belastingderving door het verlaagde tarief is groot terwijl de herverdeling klein is. Een budgetneutraal uniform btw-tarief is efficiënter, goedkoper en geeft minder ruimte voor belastingontwijking. Kortom, een uniform btw-tarief levert significante welvaartswinst op. De Jonge Democraten zijn voorstander van het heffen van accijns op producten met grote gezondheidsschade om een gezonde levensstijl te bevorderen.

7.3 Hervorm de arbeidsmarkt

De Nederlandse economie wordt dynamischer: de arbeidsmarkt is aan grote veranderingen onderhevig en wordt steeds flexibeler. De overheid dient de nodige ruimte te bieden aan bedrijven om wendbaar te blijven, maar dient tegelijkertijd ook te waken voor groepen die door deze ontwikkelingen buitenspel dreigen te raken. In een flexibele arbeidsmarkt is het des te belangrijker dat deze groepen zo goed mogelijk worden opgevangen, en zo effectief mogelijk worden begeleid naar nieuw werk. De Jonge Democraten zien graag een goed doorstromende en wendbare arbeidsmarkt waarin iedereen de kans heeft op een inkomen, in plaats van een arbeidsmarkt waarin een kleine groep complete vastigheid heeft, terwijl een grote groep mensen hierdoor aan de kant staat.

7.3.1 Meer vaste contracten

Werknemers krijgen steeds minder snel een vast contract aangeboden. Een belangrijke oorzaak hiervan is het financiële risico voor de werkgever. Toch zijn vaste contracten voor zowel werkgever als werknemer wenselijk. Voor de werknemer is zekerheid van belang, terwijl de werkgever – zeker in het MKB – hecht aan een goede band met de werknemer. Tevens heeft de (bedrijfs)specifieke werkervaring die de werknemer opbouwt een positief effect op de arbeidsproductiviteit, waardoor het vaste contract ook grote waarde voor de werkgever kan hebben.

7.3.1.1 Doorbetaling bij ziekte

Onder de huidige regelgeving moet de werkgever de werknemer twee jaar doorbetalen bij ziekte. De Jonge Democraten vinden deze periode te lang. Deze termijn levert een groot risico op voor kleine ondernemers en is daardoor dé reden dat werknemers steeds minder makkelijk een vast contract aangeboden krijgen. Deze regeling is extra schadelijk voor kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt zoals bijvoorbeeld 50+’ers, omdat bij deze groep het risico op ziekte relatief hoog is. De regeling doorbetaling bij ziekte is bedacht om werkgevers een prikkel te geven om hun werknemers gezond te houden en verzuim te voorkomen. De regeling heeft op macroniveau het positieve effect dat er hierdoor minder ziekteverzuim plaatsvindt, wat goed is voor werkgevers én werknemers. Daarom vinden de Jonge Democraten dat het volledig afschaffen van doorbetaling bij ziekte niet wenselijk is. Toch is de periode van twee jaar buitenproportioneel lang, en blijkt de duur van de periode een hoge drempel voor werkgevers om mensen in vaste dienst te nemen. Hierom pleiten de Jonge Democraten voor het verkorten van de termijn waarop loon moet worden doorbetaald bij ziekte naar 12 maanden.

7.3.1.2 Ontslagrecht

De afgelopen jaren is er rond het ontslagrecht veel veranderd. In de praktijk ziet men echter nog wel dat werkgevers vaak nog veel hinder ondervinden in het ontslagproces. Ondanks die moeilijkheden zijn de Jonge Democraten van mening dat er ruimte en tijd moet worden gegeven aan deze veranderingen om hun impact te kunnen hebben. Daarom is het belangrijk dat het ontslagrecht voorlopig zo veel mogelijk ongemoeid blijft. De Jonge Democraten zijn van mening dat de opbouw van de transitievergoedingen gelijkmatig moet plaatsvinden; elk jaar wordt eenzelfde bedrag opgebouwd.

7.3.1.3 Anciënniteit

Anciënniteit staat voor het aantal dienstjaren en de daaraan verbonden voordelen van de werknemer. In de regel komt het erop neer dat naarmate een werknemer langer in dienst is, het loon meestijgt. Doordat mensen die langer in dienst zijn productiever worden zit er een economische logica achter dit mechanisme. Om die reden wordt de loonstijging in veel ’cao’s verbonden aan het aantal dienstjaren. Het is echter vreemd dat het loon – tot aan het pensioen – continu blijft toenemen, terwijl eenzelfde stijging niet voor de arbeidsproductiviteit geldt. Daarom zijn de Jonge Democraten van mening dat werknemers niet enkel op basis van anciënniteit, maar met name op basis van productiviteit beloond moeten worden.

7.3.2 Flexibel werken

Het flexibele contract in zijn huidige vorm heeft als negatief effect dat veel flexwerkers na 2 jaar worden vervangen door een andere flexwerker, terwijl een voortzetting van het contract zowel voor de werknemer als werkgever te verkiezen was geweest. Deze banencarrousel die een bepaalde groep flexwerkers nu moet ondergaan moet een halt worden toegeroepen. Hiertoe willen de Jonge Democraten de tijdelijke contracten van aard veranderen, waardoor een lang flexibel verband mogelijk is dat ook meer zekerheid voor de werknemer zal bieden. De Jonge Democraten willen dat tijdelijke contracten een oplopende minimale contractduur gaan krijgen. Voor contracten onder de 2 jaar gaat dit betekenen dat bij een contractverlenging de contractduur het dubbele van het voorgaande contract moet zijn. Ter illustratie: bij een contract van zes maanden, moet het opvolgende contract minimaal 1 jaar duren, terwijl het daaropvolgende contract 2 jaar zal moeten duren. Hierboven zal de contractduur telkens met minimaal 1 jaar op moeten lopen. De volgende 2 contracten in deze serie zullen dus respectievelijk 3 en 4 jaar gaan duren.

Hiernaast moet er voor flexwerkers een verplicht scholingspotje komen. Werkgevers worden op die manier geprikkeld om ook te investeren in haar ‘flexwerkers’. Dit leidt tot meer kansen voor de flexwerkers en vergroot de groei van de Nederlandse arbeidsproductiviteit. Daarom dienen werkgevers een bijdrage in een individueel scholingspotje te deponeren, dat ter beschikking van de werknemer komt. De werknemer kan het gespaarde bedrag gebruiken voor opleidingen en het scholingspotje wordt overgedragen na afloop van het dienstverband. Mocht het tijdelijk contract echter worden omgezet in een vast contract dan wordt de bestemming van het scholingspotje in overleg bepaald tussen werknemer en werkgever. Dit zal een dubbele prikkel geven voor de werkgever om mensen in vaste dienst te nemen.

7.3.3 Zelfstandigen zonder personeel

Zelfstandigen zonder personeel (ZZP’ers) moeten de ruimte krijgen om zich te ontwikkelen als innovator en/of ondernemer. Momenteel is er een knelpunt met betrekking tot schijnzelfstandigheid en bestaat er het risico dat ZZP’ers zonder verzekering arbeidsongeschikt en/of langdurig ziek kunnen worden. Een belangrijke oorzaak van deze schijnzelfstandigheid is het verschil in kosten met werknemers, door premieheffingen en aftrekposten. De Jonge Democraten vinden daarom dat ZZP’ers zich verplicht moeten verzekeren voor langdurige ziekte en arbeidsongeschiktheid. Een verplichte minimumverzekering kan door het UWV worden aangeboden, maar aanvullende verzekeringen zullen op de vrije markt te verkrijgen zijn. Van belang voor deze verzekering is dat er een nader te bepalen eigen risico voor ZZP’ers in deze verzekering komt, zodat de risicoanalyse voor ondernemerschap ook gedeeltelijk bij de ZZP’er ligt. Daarnaast zijn de Jonge Democraten, zoals in de sectie Pensioenen staat genoemd, ook voorstander van verplichte pensioenopbouw voor ZZP’ers. Tot slot is het voor een volledig gelijkwaardige concurrentie tussen ZZP’ers en werknemers ook noodzakelijk om de fiscale verschillen tussen werknemers en ZZP’ers op te heffen. Daarom zijn de Jonge Democraten voorstander van het afschaffen van de zelfstandigenaftrek. Samen gaan deze maatregelen schijnzelfstandigheid tegen, doordat de concurrentie op sociale zekerheid met reguliere werknemers wordt uitgebannen. Een ‘Race to the bottom’ die ten koste gaat van de volksgezondheid is uitermate onwenselijk.

7.3.4 Sociale zekerheid

Niet iedereen kan participeren op de arbeidsmarkt. Daar zijn verschillende redenen voor, zoals een mismatch tussen vraag en aanbod, arbeidsongeschiktheid, of andere barrières. Het is de taak van de overheid om een sociaal vangnet te bieden aan mensen die buitenspel komen te staan in het arbeidsproces. In een flexibele arbeidsmarkt is het des te belangrijker dat mensen die niet mee kunnen komen goed worden opgevangen en effectief worden begeleid naar nieuw werk. Hierin is het belangrijk dat het UWV mensen kansen biedt om weer mee te doen. De Jonge Democraten geloven in de intrinsieke motivatie en de kracht van het individu. Daarom moet het UWV van een dwingende naar een faciliterende rol. Dit betekent dat het UWV werklozen minder op de huid moet zitten en zich meer moet focussen op loopbaanbegeleiding voor mensen die hier behoefte aan hebben. De Jonge Democraten zijn ook tegen een sollicitatieplicht. De sollicitatieplicht is niet effectief gebleken en alloceert tijd en energie op een inefficiënte manier. De inzet op loopbaancoaches en sollicitatiecursussen zorgt voor een effectieve toeleiding van gemotiveerde sollicitanten naar de juiste banen.

7.3.5 Scholing

De Jonge Democraten zijn zich bewust van een horizontale mismatch op de arbeidsmarkt. Enerzijds zitten veel mensen thuis met weinig uitzicht op een baan, anderzijds zijn er in bepaalde sectoren tekorten aan geschoold personeel. Om mensen de kans te geven structureel uit de bijstand te komen, pleiten de Jonge Democraten voor de mogelijkheid tot omscholing met behoud van uitkering en toeslagen. Het rijk kan inspringen in de financiering van de uitkering voor deze groep om gemeenten te ondersteunen op dit gebied.
De Jonge Democraten willen mensen de mogelijkheid bieden de kosten van de opleiding te financieren met een lening vergelijkbaar met het huidige studieleenstelsel en/of het al bestaande systeem van scholingsvouchers. Deze financiering zal alleen beschikbaar gesteld worden voor opleidingen tot beroepen met een langdurig arbeidsmarktperspectief.

7.3.6 Toekomst van de arbeidsmarkt

Digitalisering neemt sterk toe. Dit biedt veel voordelen: het maakt taken makkelijker en efficiënter. Echter zitten er ook nadelen aan digitalisering. Zo verdwijnen er steeds meer banen. Niet alleen banen voor lager opgeleiden raken in de verdringing, maar ook veel banen voor de middenklasse komen onder druk te staan. De Jonge Democraten verwachten dat deze tendens zich in de toekomst zal voortzetten en uitbreiden. Men moet zich ervan bewust zijn dat er een reële kans is dat in de toekomst een deel van de banen zal verdwijnen. Niet altijd zullen daar evenveel nieuwe banen voor in de plaats komen. Om een duurzame, toekomstbestendige samenleving te garanderen is het belangrijk om op deze tendens in te spelen. Er moet voorkomen worden dat lager- en middenopgeleiden aan de kant komen te staan. Volgens de Jonge Democraten zal het invoeren van een negatieve inkomstenbelasting in deze situatie uitkomst bieden. Een negatieve inkomstenbelasting draagt tegelijkertijd ook bij aan een versimpeling van ons belastingsysteem, dat op dit moment een wirwar is van toeslagen, subsidies en kortingen. Zo maakt de negatieve inkomstenbelasting de AOW en heffingskortingen overbodig. Daarnaast garandeert dit systeem dat elke stijging van iemands bruto-inkomen ook leidt tot een stijging van het netto-inkomen. Daarmee bestrijdt een negatieve inkomstenbelasting perverse prikkels die zorgen voor de armoedeval.

7.4 Een toekomstbestendig pensioenstelsel

De Jonge Democraten pleiten voor een hervorming van het Nederlandse pensioenstelsel. Het huidige stelsel is aan vervanging toe, omdat het onvoldoende toekomstbestendig is, jongere generaties benadeelt, en weinig ruimte laat tot individuele keuzevrijheid. De voorgestelde hervorming van het pensioenstelsel respecteert de verschillende carrières en voorkeuren van Nederlanders, professionaliseert de fondsen en wendt toekomstige discussies over rekenrentes en generatieconflicten af. En dit alles zonder dat het afbreuk doet aan de voordelen van de huidige drie-pijler structuur en collectiviteit.

Het is voor iedereen van belang dat er voldoende gespaard wordt voor de jaren na pensionering. Daarom dient sparen voor aanvullend pensioen voor iedere werknemer verplicht te worden. ZZP’ers vallen ook onder deze spaarverplichting en kunnen dus ook gebruikmaken van de voordelen die een pensioenfonds biedt. De overheid zal één uniforme pensioenpremie vaststellen, waardoor pensioenen niet meer in cao’s zullen voorkomen. Het is voor de Jonge Democraten belangrijk dat werknemers zelf een pensioenfonds kunnen kiezen. Het aantal pensioenfondsen zal door concurrentie en strenge toetredingsregels afnemen, waardoor schaalvoordelen ontstaan. Naast de vrije pensioenfondskeuze kunnen werknemers aangeven welk risicoprofiel ze prefereren. Wanneer een werknemer niet het gewenste risiconiveau doorgeeft, zal het risicoprofiel van de beleggingen automatisch afnemen naarmate de leeftijd van de ingezetene toeneemt. Om ervoor te zorgen dat pensioenfondsen de ingelegde premies verantwoord en op lange termijn gericht kunnen beleggen, kunnen deelnemers per drie jaar maximaal één keer van pensioenfonds veranderen. Daarnaast moet er een maximumniveau komen voor kosten per ingelegde euro pensioenpremie, zodat deze maximaal wordt benut ten behoeve van de deelnemer.

De Jonge Democraten streven naar een onafhankelijk, professioneel en vakkundig pensioenbestuur. De pensioenfondsen zullen niet meer gerund worden door de vakbonden, maar door het fonds zelf aangesteld bestuur. DNB zal de deskundigheid van de bestuurders grondiger testen alvorens deze een vergunning krijgen en ook toezien op verantwoord financieel beleid.

De Jonge Democraten onderschrijven dat er winst behaald kan worden door collectief te beleggen. Echter, iedereen heeft het volledige eigendomsrecht over zijn eigen ingelegde pensioenpremie (individueel kapitaal gedekt). Er worden geen gelden meer onttrokken en er vindt niet langer herverdeling plaats tussen generaties. Ook de doorsneepremie, het procentueel evenveel inleggen maar minder opbouwen door jongeren, wordt afgeschaft door het opbouwpercentage van jongeren evenredig te maken aan de reële waarde van de inleg over tijd.

7.5 Financiële stabiliteit

Een stabiele economie is van groot belang. Zware crises schaden het vertrouwen en leiden tot individuele drama’s. Juist dat vertrouwen is essentieel voor het goed werken van de economie en het behouden van onze welvaart. Het behouden van de financiële stabiliteit vraagt om verstandig begrotingsbeleid en goed toezicht op financiële instellingen.

7.5.1 Financiële stabiliteit en de euro

Het financieel beleid is de motor van het Nederlands economisch succes. Zonder stabiliteit geen vertrouwen, geen investeringen en geen groei. Deze stabiliteit is sinds de invoering van de Euro niet meer afhankelijk van Duitsland, maar van de gehele Eurozone. Stabiliteit wordt economisch gewaarborgd door een lage inflatie, adequaat overheidshandelen en het tegengaan van excessen.

Het monetaire mechanisme ligt in handen van de Eurozone. De euro biedt Nederland veel voordelen. De euro zorgt voor stabiliteit in de regio, heeft de monetaire markt vergroot en transactiekosten tussen Europese landen verlaagd. Nederland zal in de Eurozone vooral moeten pleiten voor stabiliteit. De Jonge Democraten zijn van mening dat deze stabiliteit wordt gewaarborgd door sterke checks and balances op nationale overheidsbegrotingen. Hierbij past een sterke rol van de Europese Commissie, die de mogelijkheid moet hebben om sancties op te leggen, omdat de lidstaten niet in staat zijn gebleken om toe te zien op naleving van de afspraken. Daarnaast dient de stabiliteit te worden gewaarborgd door beleid binnen Europese landen op belangrijke terreinen, zoals de vergrijzingproblematiek, naar elkaar toe te laten groeien. Wel moet goed worden gekeken naar de toetredingseisen van nieuwe landen tot de Eurozone. Daardoor dienen nieuwe leden langer aan de toetredingseisen te voldoen. Op deze manier tonen geïnteresseerde nieuwe landen aan dat zij aan de stabiliteit van de Euro – en dus Nederland – bij kunnen dragen.

Op termijn zal naar een Europese begrotingsunie met een geïntegreerd begrotingsbeleid toegewerkt moeten worden. Een begrotingsunie bevordert convergentie van beleid van lidstaten op belangrijke gebieden als belastingheffing en sociale zekerheid. Voor stabiliteit binnen Europa is het van belang dat de lidstaten op economisch gebied meer naar elkaar toegroeien. De begrotingsunie zal een autoriteit hebben die bevoegdheden heeft om belasting te heffen en geld te lenen. Dit een betere oplossing dan het permanente noodfonds (ESM) om de bereikte Europese integratie te kunnen beschermen tegen crises en effectief toezicht op Europees niveau mogelijk te maken. Een begrotingsunie moet wel het subsidiariteitsbeginsel respecteren en de nodige democratische legitimatie krijgen.

7.5.2 Overheidsbegroting en nationale schuld

7.5.2.1 Overheidsbegroting en nationale schuld

Een norm op de overheidsbegroting in Europees perspectief is een goede manier om excessieve uitgaven te voorkomen. Problematisch aan een strikte 3%-norm is echter dat het tegen de zalmnorm ingaat en het economisch beleid van de overheid sterk negatief wordt beïnvloed door de economische conjunctuur. Een norm die zich aanpast aan de economische situatie lijkt in theorie een mooie oplossing. In de praktijk kan het er echter voor zorgen dat tekorten onhoudbaar hoog oplopen in slechte economische tijden en vrijwel niemand wil bezuinigen in goede economische tijden. Dit betekent dat overheidsschulden niet worden afbetaald en worden doorgegeven aan volgende generaties. De Jonge Democraten pleiten daarom voor een vaste (3%-) norm, waar in een beperkt aantal situaties van afgeweken mag worden. Er moeten door hervormingen dan echter wel gezonde overheidsfinanciën op lange termijn in het vooruitzicht worden gesteld. Deze vooruitzichten zouden dan door het Europees Parlement gecontroleerd moeten worden.

7.5.2.2 Europese begrotingsunie

Op termijn zal naar een Europese begrotingsunie toegewerkt moeten worden met een autoriteit die bevoegdheden heeft om belasting te heffen en geld te lenen. Om de bereikte Europese integratie te kunnen beschermen tegen crises is een effectieve bankenunie en de uitbreiding van de ETA’s en ECSR een betere oplossing dan het permanente noodfonds (ESM). Een begrotingsunie zal wel de nodige democratische legitimatie moeten krijgen.

7.5.3 Financiële sector

De financiële sector verdient extra aandacht, aangezien een crisis in deze sector verstrekkende gevolgen kan hebben. De focus van het beleid dient te liggen op het bieden van zoveel mogelijk vrijheid voor de financiële sector om economische groei niet in de weg te zitten. Daarnaast dient een belangrijk uitgangspunt bij het reguleren van de financiële sector te zijn dat alle risico’s bij de instellingen zelf liggen. Regelgeving moet voorkomen dat instellingen too big to fail kunnen worden, waardoor de belastingbetaler in tijden van crisis noodgedwongen moet bijspringen. Financiële instellingen opereren internationaal. Daarom moet regelgeving ook op internationaal niveau afgestemd worden. Omdat dit op mondiaal niveau erg lastig is, zal in eerste instantie gestreefd moeten worden naar maximale harmonisatie op Europees niveau. Systeemrisico’s moeten op zowel mondiaal als Europees niveau worden beperkt. Hiertoe dienen de Financial Stability Board (FSB) en het Europees Comité voor Systeemrisico’s (ECSR) meer bevoegdheden te krijgen. Dit zijn onafhankelijke instellingen, die gecontroleerd dienen te worden door respectievelijk nationale overheden en het Europees Parlement. De Jonge Democraten zien ook het belang in van het beperken van de grootte van banken. Meerdere kleinere banken zijn beter voor de economie en brengen minder systeemrisico’s met zich mee.

7.5.3.1 Versimpeling en verbetering van toezicht

De Jonge Democraten pleiten voor het invoeren van de liquiditeitseisen uit het Basel III-pakket, liefst op mondiaal, maar in ieder geval op Europees niveau. De implementatie moet zo snel mogelijk gebeuren, maar mag de economie geen schade berokkenen. De Jonge Democraten zijn voorstander van een zorgvuldig afgewogen combinatie van risicogevoelige en risico-ongevoelige kapitaaleisen, in totaal significant hoger dan voor de crisis. Aan de ene kant kunnen risicogevoelige kapitaaleisen banken stimuleren om op innovatieve wijze risico’s buiten het zicht van de toezichthouder te houden door te sleutelen met het risicomodel. Aan de andere kant kunnen ook risico-ongevoelige eisen banken aanzetten tot het nemen van onverantwoorde risico’s. Als de kapitaaleisen die aan een subprime tophypotheek gesteld worden dezelfde zijn als aan een Zwitserse staatsobligatie, kunnen banken geneigd zijn om alleen voor rendement te gaan en risico’s uit het oog te verliezen.

De toezichthouder zal banken die niet aan de kapitaaleis voldoen dwingen te herkapitaliseren door de uitkering van dividend tijdelijk te beperken en aandelenemissies te verplichten. Een hogere kapitaaleis zorgt voor grotere buffers tegen onverwachte verliezen, vergroot het onderlinge vertrouwen tussen banken, beperkt de impact van domino-effecten en geeft de toezichthouder meer ruimte om in te grijpen als een bank in de problemen komt. Hierdoor zal de stabiliteit van het financiële systeem toenemen en zullen de kosten voor de belastingbetaler afnemen, omdat minder vaak overheidssteun nodig zal zijn en eventuele steun beperkte omvang zal hebben. De maatschappelijke kosten van een hogere kapitaaleis zijn minimaal, wanneer deze gepaard gaat met een zorgvuldige transitieperiode.

7.5.3.2 Schaduwbankensysteem

Het schaduwbankensysteem bestaat uit niet-bancaire financiële instellingen die diensten verlenen die vergelijkbaar zijn met de diensten van banken. Dit systeem is belangrijk voor de economie, omdat het alternatieve manieren van fondsenwerving biedt en zorgt voor meer concurrentie. Het schaduwbankensysteem staat momenteel niet onder toezicht. De Jonge Democraten vinden dat hier verandering in moet komen, omdat het kan uitgroeien tot een gevaar voor de stabiliteit van het financiële systeem. Zij zijn dan ook van mening dat in de toekomst alle systeemrelevante financiële instellingen, zoals grote verzekeraars, hedgefondsen, structured investment vehicles (SIV’s) en private equityfondsen gecontroleerd moeten worden om zicht te hebben op de opbouw van risico’s in dit deel van het financiële systeem.

7.5.3.3 Systeemrisico’s minimaliseren

Om ervoor te zorgen dat de kans dat de belastingbetaler opdraait voor de kosten als een financiële instelling failliet gaat of kleiner wordt, zijn de Jonge Democraten voorstander van het invoeren van een verplichte living will, naast de introductie van een hogere kapitaaleis. Een living will is een financieel testament waarin uiteengezet wordt hoe de instelling zal reageren op crisissituaties en een eventuele liquidatie en hoe daarbij een ontbinding op een gecontroleerde manier zou kunnen geschieden. Hierbij zullen in ernstige gevallen obligatiehouders verliezen moeten accepteren. Indien uit de living will blijkt dat de ontmanteling van een instelling leidt tot (te) hoge maatschappelijke kosten, kan de toezichthouder op basis van de verstrekte informatie uit het plan besluiten om bepaalde structurele wijzigingen bij de instelling af te dwingen.

Als maatregelen om de belemmering van de publieke garanties op het betaal- en spaargeld voor failliet gaan van slecht functionerende banken weg te nemen niet het gewenste effect hebben, dienen banken met significante, op de korte termijn gerichte handelsactiviteiten (trading) deze af te stoten. Dit biedt de mogelijkheid tot het vormen van een gereguleerde commerciële bankensector onder bescherming van de overheid, die deposito-, leen- en betaaldiensten aanbiedt, en een lichter gereguleerde sector van banken met risicovolle trading-activiteiten zonder overheidsbescherming. Op deze wijze kunnen too-big-to-fail-risico’s weggenomen worden.

7.5.3.4 Europees toezicht

De Jonge Democraten vinden het van groot belang dat het toezicht op grote Europese financiële instellingen op Europees niveau plaatsvindt en er één regelboek voor de Europese financiële markt komt. Dit om conflicten tussen toezichthouders uit verschillende lidstaten te voorkomen en een gelijk speelveld te waarborgen. Hiertoe dienen naast de ECSR de Europese Toezichthoudende Autoriteiten (ETA’s) bindende bevoegdheden te krijgen. Zij zullen gecontroleerd worden door het Europees Parlement. De EU zal met sterkere ETA’s ook beter in staat zijn adequaat te reageren op een financiële crisis. De Jonge Democraten zijn voorstander van het opzetten van een Europese bankenunie met gecentraliseerd toezicht, gezamenlijke bekostiging van hulp aan noodlijdende banken door lidstaten en een gezamenlijk garantiestelsel. De Jonge Democraten pleiten voor een dekking tot 30.000 euro. De invoering van een bankenunie is van belang om effectief toezicht op internationaal opererende banken en tijdige signalering van problemen mogelijk te maken. De Europese Centrale Bank (ECB) zal samen met de Europese Banken Autoriteit (EBA) het toezicht op de grote Europese banken (met een balanstotaal van boven de 30 miljard euro) en in ieder geval het toezicht op de systeemrelevante banken van iedere lidstaat op zich nemen. Het toezicht op kleinere banken zal in overeenstemming met het subsidiariteitsbeginsel voor rekening van de nationale toezichthouders komen, omdat die de financiële sector in hun land het beste kennen en al de middelen voor handen hebben om deze taak uit te voeren. De ECB zal wel kunnen ingrijpen als het bij één van de kleinere banken mis gaat. Grote ingrepen zullen de instemming van een meerderheid van de lidstaten vereisen.

7.5.3.5 Kredietbeoordelaars

Kredietbeoordelaars geven een mening over kredietwaardigheid, die goed of slecht kan uitpakken, en waar altijd een disclaimer bij hoort die aangeeft wat eventuele tegengestelde belangen van de beoordelaar zijn. Uiteindelijk ligt de verantwoordelijkheid voor investeringsbeslissingen op basis van kredietbeoordelingen bij degenen die op basis van de mening van één partij hun geld op het spel durven zetten. Waar dit professionele partijen betreft, zoals verzekeraars en pensioenfondsen, die vaak contractueel vastleggen dat kredietbeoordelingen gevolgd moeten worden, moet het toezicht daarop ingrijpen. Er is gebleken dat bonussen een bedreiging kunnen vormen voor de stabiliteit van het financiële systeem. De Jonge Democraten pleitten voor bonusbeleid dat is gericht op langetermijnresultaten: bonussen dienen berekend en uitbetaald te worden over een langere periode.