Minie opinie 5
De Andere Kant van het Eurovisie Songfestival
Of je nu elk jaar met de hele familie en een zak chips op de bank zit te kijken, of dat het je eigenlijk geen reet interesseert, een ding is zeker: Het Eurovisie Songfestival is een spectaculair evenement dat elk jaar weer onze aandacht eist. De meeste media-aandacht richting het Songfestival is positief en is vooral gericht op de verschillende landen en hun interessante, controversiële, unieke of juist voorspelbare inzendingen. Dit is logisch, maar wij vonden het eens tijd om te kijken naar de historische, politieke en culturele context van dit jaarlijkse spektakel. Want vergis je niet, het Songfestival bestaat niet alleen maar uitbundige optredens en vrolijke fans. Er zijn namelijk ook een aantal misstanden waarvan wij het hoog tijd vinden dat deze aan de kaak gesteld worden.
Historische Context
Ondanks het huidige soms controversiële politieke karakter van het Eurovisie Songfestival, komt het songfestival juist voort uit een verlangen naar het verenigen van Europese landen. In de naoorlogse periode werd Europese integratie gezien als een middel tegen extreem nationalisme. In deze geest werd het concept van al bestaande nationale zangwedstrijden zoals het ‘Festival della canzone Italiana’ en het ‘British Festival of Popular Songs’ omgezet in een format voor internationale televisie.
De bestaansgeschiedenis van het Songfestival start dan ook in het midden van het proces van Europese eenwording, 1956, één jaar voor het oprichten van de Europese Economische Gemeenschap. Het songfestival vervult hierin een prominente culturele rol; Geen ander Europees orgaan draagt de boodschap van vereniging, en eenheid in diversiteit zo duidelijk uit naar zo’n groot publiek als het songfestival.
Waar het songfestival in beginsel voornamelijk een West-Europees feestje was, heeft dit zich langzaam uitgebreid zodat er in totaal 52 landen deelgenomen hebben. Wie deze lijst bekijkt ziet dat er landen van (ver) buiten het continent kunnen nemen, denk aan Australië (Oceanië), Marokko (Afrika) of Israël (Azië). De regels wie deel mag nemen zijn complex maar ook hierin spelen internationale verhoudingen, culturele opvattingen en interne nationale politiek een doorslaggevende rol. Zo zien veel Noord-Afrikaanse landen af van deelname vanwege de deelname van Israël, werd China werd uitgesloten nadat ze LGBT vlaggen en tatoeages censureerden, en zag de Sovjet Unie eind jaren tachtig af van deelname omdat het als een te radicale toenadering tot het westen werd beschouwd)
Vriendjespolitiek
Elk jaar zien we het fameuze verschijnsel weer voortbestaan: (politiek) bevriende landen die elkaar hoge punten toespelen, in de hoop die dan in identieke mate van het desbetreffende land terug te krijgen. We zien dit bijvoorbeeld al jaren onder Scandinavische landen, ‘bondgenoten’ Spanje en Portugal, of de Balkanlanden. Volgens een Italiaans onderzoek komt de zogenaamde (niet-zo)vriendjespolitiek vooral door een gedeelde cultuur, taal of muziekstijl. Denk bijv. aan Belgen die het Vlaams beheersen en dientengevolge in staat zijn een Nederlands nummer te verstaan. Een sociologisch interessante kwestie die aantoont dat men meestal boven het ‘vreemde’ het ‘bekende’ verkiest. Eventueel een effect dat voortkomt uit een gevoel van zekerheid en wederzijdse identificatie. Bij Rusland en Oekraïne is in een lijndiagram betreffende de puntentelling van de afgelopen jaren óók de niet-zo vriendjespolitiek glashelder. Ingeval er spanningen tussen de twee hebben plaatsgevonden, neem bijv. de pro-Europese Oranjerevolutie in Kiev, herkent men bij het jaar in kwestie een onthutsende daling in de punten die door de Oosterse landen aan elkander gegeven zijn.
Symbolisch activisme
Dat het Eurovisie Songfestival verder nog bekend staat om zijn inclusiviteit en de viering van diversiteit in Europa, betekent niet dat er geen ruimte meer is voor stereotyperingen en micro-agressies in de Europese samenlevingen. Hoewel landen vaak hun best doen om het podium te geven aan artiesten die een minderheid vertegenwoordigen – in de sociale, culturele of etnische zin – is dat enkel een symbolische vorm van activisme en progressiviteit als er buiten het Songfestival te weinig gebeurt om deze mensen zich ook daadwerkelijk thuis te laten voelen in hun desbetreffende land. Het Songfestival zelf mag dan wel een utopie van acceptatie, feestelijkheid en ruimdenkendheid lijken, het blijkt helaas nog geen afspiegeling van de sociale en culturele context in de deelnemende landen. Neem bijvoorbeeld de Nederlandse inzending van dit jaar; de Surinaamse Jeangu met zijn lied ‘Birth of a New Age. De insteek was goed: een stem geven aan een artiest die een groep vertegenwoordigt die over het algemeen alleen in slechte zin benoemd wordt. Helaas vond niet elke Nederlander het een mooi gebaar en werden er veel negatieve reacties achtergelaten op sociale media, waaronder grappen over de zin ‘yu no man broko mi’, waarvan de laatste twee woorden verdacht veel klonken als ‘broccoli’. Een ander voorbeeld is Conchita Wurst, een Oostenrijkse dragqueen die in 2014 het Songfestival won. Wederom een mooi statement naar de LGBTQ+ gemeenschap, maar volgens onderzoek voelen veel Oostenrijkse mensen die zich identificeren met deze groep zich – zeven jaar later – nog steeds niet veilig en geaccepteerd. Het Eurovisie Songfestival kan zeker een belangrijke rol spelen in de emancipatie van minderheden, maar dan moet er meer gedaan worden dan alleen deze symbolische identiteitspolitiek.
Conclusie
Het verdelen van punten aan bevriende landen lijkt dus deels te komen door een gedeelde cultuur, taal of muziekstijl. Maar daarnaast is er alsnog sprake van vriendjespolitiek en punten op basis van spanningen tussen landen. De politiek lijkt dus ook binnengedrongen te zijn tot de utopie die het Songfestival heet. Deze utopie wereld die veel diversiteit en inclusiviteit bevat is daarnaast geen goede afspiegeling van de situatie in de deelnemende landen. Natuurlijk is het fijn als er een kindje aan de buis gekluisterd zit en de diversiteit ziet hoe het in de wereld zou moeten zijn. Maar als dit kindje dan de weide wereld instapt ziet die een andere wereld. Het Eurovisie Songfestival heeft op politiek gebied zeker overeenkomsten, maar is nog geen representatie van de inclusiviteit en diversiteit in Europa.
Geschreven door Evie Rasing, Piet Pankratz, Maarten Poirot en Jeroen Bakker namens de Politieke commissie van de Jonge Democraten Amsterdam
Met dank aan de Politieke Commissie en het afdelingsbestuur van de JDA