Afgelopen zaterdag was onze voorzitter Dennis van Driel één van de plenaire sprekers op het D66 Congres in ‘s-Hertogenbosch. In zijn speech deed hij een oproep tot meer dualisme binnen de partij en een herkenbaarder D66 geluid binnen de regeringscoalitie. Na de speech kreeg Dennis veel bijval van zowel JD’ers en D66’ers. Zo spraken onder andere D66 Kamerlid Vera Bergkamp en nieuwe fractievoorzitter Rob Jetten van ‘een prikkelende speech’. De complete tekst van de speech is hieronder terug te lezen. Mocht je er geen genoeg van kunnen krijgen is de speech hier terug te zien!
Democraten,
Voor ons als fanaten van het dualisme is dit natuurlijk het hoogtepunt: het democratische congres van de meest democratische partij van Nederland. Alle checks and balances zijn hier aanwezig. Onze fractie controleert kritisch het kabinet. Ons landelijk bestuur controleert de fractie. De leden, verenigd in de ALV, controleren het bestuur. En ja, natuurlijk, wij als Jonge Democraten controleren jullie allemaal.
Het dualisme is zo ongeveer het belangrijkste middel dat democraten kunnen gebruiken om macht te controleren en binnen de perken te houden. Je voorkomt belangenverstrengeling, corruptie en uiteindelijk, dictatuur. Dualisme gaat natuurlijk veel verder dan een verbod voor burgemeesters om gemeenteraden voor te zitten. Je brengt het ook in de praktijk binnen het parlement en, uiteraard, binnen onze partij.
Een partij als de onze gelooft in individuele zelfbeschikking. Dat betekent niet dat we alles zelf willen doen, maar wel overal zeggenschap over willen. Onze vertegenwoordigers, of dat nu het landelijk bestuur, de fractie of onze bewindspersonen zijn, moeten dus te allen tijde kritisch kunnen worden ondervraagd. Een echte liberaal is namelijk altijd sceptisch over het afstaan van macht en zal gezagsdragers altijd openlijk betwijfelen en bekritiseren.
Het afgelopen jaar heeft het kabinet ons veel goeds gebracht. Denk aan het vaderschapsverlof, het klimaatakkoord en de investeringen in onderwijs. En hopelijk, als de vergrijsde vakbonden meewerken, ook een pensioenakkoord zonder indexering, zonder doorsneepremie en zonder verplichte collectieve belegging. De meeste positieve punten liggen echter nog in het verschiet.
We snappen dat je in een coalitie compromissen sluit. Maar laten we wel wezen, dit jaar was niet makkelijk voor ons. Veel van onze ideologisch belangrijke standpunten, zoals het referendum en het recht op privacy zijn afgeschaft, en het idee dat het niet per se schadelijk is als aandeelhouders een beetje belasting betalen, wordt door dit kabinet in twijfel getrokken. In de coalitie werken wij samen met een partij die zich liberaal noemt, maar de rechtsstaat onherstelbare schade toebrengt. Zo wil die partij de gelijke behandeling van gelijke gevallen voor de rechter ter discussie stellen. Diezelfde VVD levert een minister die de halve wereld tegen zich in het harnas jaagt met zijn racistische uitspraken. Op dit soort momenten hebben wij onze fractie nodig, die veel kritiek heeft geleverd.
Maar wij hebben ook een fractie nodig die tegen het kabinet zegt dat de verhoging van de rente op de studieschuld in strijd is met de beloftes van het leenstelsel. Wij willen een fractie die bij de minister afdwingt dat een studieschuld niet meer mee mag wegen bij het aanvragen van een lening. En toch gebeurt dat niet. Ik vraag u, leden van de fractie, sinds wanneer is D66, dé onderwijspartij, banger voor banken dan voor studenten?
Daarom heeft het landelijk bestuur tot taak de fractie terecht te wijzen op momenten dat ze te erg van de partijlijn afwijken. Maar gebeurt dit wel genoeg? Deze week nog verscheen in de NRC een stuk waaruit bleek dat het landelijk bestuur de stemadviezen gebruikt om de inhoud van moties te beïnvloeden. Beste leden van het landelijk bestuur, uw taak is het controleren van de fractie, niet het controleren van de ALV.
Want wij als ALV zijn het hoogste orgaan binnen onze partij. Wij moeten met voorstellen komen. Wij zitten hier zo’n 8 uur lang met zijn allen bijeen. En maar 50 minuten daarvan zijn besteed aan moties. Deze moties worden ook nog eens parallel aan elkaar behandeld, zodat je nooit over alles je stem kan uitbrengen. Hoe is dat te verantwoorden voor een politieke organisatie? Hoe is dat te verantwoorden voor een democratische partij? Lieve leden, dit is meer dan een netwerk-event of een applausmachine! We spreken hier over de toekomst van Nederland.
En zelfs als de leden met een voorstel komen is dat nog geen garantie dat er iets mee wordt gedaan. Toen de leden de partij opdroegen om een congres in Brussel te houden reageerde het LB met een simpel ‘ nee’. Het wordt een soort van symposium. Maar het probleem zit erin dat wij op geen enkele manier het LB hierover ter verantwoording roepen. We kunnen geen bestuursvragen stellen, maar moeten onze vragen of opmerkingen naar het bestuur in moties stoppen, waarover het bestuur weer adviseert. Maar verantwoording over het gevoerde beleid vindt niet plaats. Dit is strijdig met alles waar liberalen voor staan.
Er is hier een patroon zichtbaar.
“Op 15 maart 2017 heeft de kiezer gesproken. De Tweede Kamer bestaat uit de 150 vertegenwoordigers van het volk. De vertegenwoordigers in de Kamer zijn dus soeverein. De Kamer moet richting geven aan de koers van het land. Alle 150 hebben één stem. En elke keer als 75 + 1 stemmen op een onderwerp zijn behaald moet er een besluit over worden genomen. De Kamer moet dus stemmen over de belangrijkste onderwerpen. Vervolgens zoekt de Kamer experts om dat beleid verder uit te werken. De Kamer moet dan daarna beoordelen of de lijn van de volksvertegenwoordigers wordt gevolgd.”
En dit geldt niet alleen voor de Kamer. Dit geldt ook voor de interne werking van onze partij.
Tijdens de kabinetsformatie heeft D66 zich uitgesproken tegen een minderheidskabinet. Maar wat een kansen biedt dat juist. Onder Rutte II heeft D66 veel voor elkaar gekregen als onderdeel van de constructieve oppositie, ondanks de minderheid van dat kabinet in de Eerste Kamer. Dus wees niet bang voor een duaal systeem waarin kabinet en parlement gescheiden zijn.
Om deze vorm van dualisme te bewerkstelligen, om een echte democratie met scheiding der machten te creëren, is D66 ooit opgericht. D66 was dé anti-establishmentpartij van Nederland. Nu D66 onderdeel is geworden van datzelfde establishment hebben we de uitgelezen kans: blaas de hele boel op, breek het systeem open, maak het transparant.
Hoe krom is het bijvoorbeeld dat een lokale fractievoorzitter kan uitonderhandelen dat hij zelf een goedbetaalde bestuursfunctie krijgt? Beperk die mogelijkheden van lokale en landelijke volksvertegenwoordigers om door te stromen naar een uitvoerende bestuursfunctie. Het volk kiest iemand om hen te vertegenwoordigen, als volksvertegenwoordiger, niet als bestuurder. En hoe moeten de lager geplaatste volksvertegenwoordigers hun eigen politiek leider en tevens voormalige collega dan controleren?
Hans van Mierlo sprak in een van zijn laatste publieke optredens, bij Pauw en Witteman in 2010, over de ‘dodelijke omhelzing’ waarin de uitvoerende en de wetgevende macht verkeerden. Deze omhelzing is naar mijn idee sindsdien enkel verstikkender geworden.
De Jonge Democraten hebben de afgelopen jaren met liefde de rol van interne oppositie gespeeld. Maar dit moet niet alleen aan ons zijn. U allen hebt een stem. 50% + 1 van de aanwezigen moet de koers van het Landelijk Bestuur bepalen. En dat Landelijk Bestuur ziet vervolgens toe op het groepje experts, onze fractieleden, en controleert of zij de partijlijn wel voldoende volgen.
Beste democraten, enkel met sterk dualisme krijgen wij een sterke democratie.