Terwijl alle ogen gericht zijn op de formatie, lijken sommige mensen haast te zijn vergeten dat we in juni alweer naar de stembus mogen voor de Europese Parlementsverkiezingen. In het verleden spraken politici in aanloop naar deze verkiezingen maar al te graag over de Europese regeldruk, retourtjes Brussel-Staatsburg, en hoe ‘ze’ het daar te vaak voor het zeggen zouden hebben. Maar met een naderende klimaatramp, een oorlog op ons eigen continent, en de mogelijke herverkiezing van “America first” Donald Trump, kunnen we ons deze pietlullige discussies niet meer permitteren. Het moge duidelijk zijn dat de uitdagingen van onze tijd alleen grensoverschrijdend kunnen worden aangepakt. Laten we deze verkiezingen niet laten verzanden in gerommel in de marges, maar laten we ons richten op de essentiële vraag: wat is de toekomst van ons continent?
Hoewel de politiek normaliter gebaat is bij concrete voorstellen die gebaseerd zijn op feiten, en niet enkel inspelen op onderbuikgevoelens, is er weinig waar je zo emotioneel over kan worden als de Europese Unie. Bezoek een willekeurige begraafplaats van de Eerste of Tweede Wereldoorlog, en je ziet hoe wij, vanuit een gezamenlijk trauma, hebben geprobeerd de grootste democratische droom ooit op te bouwen. Wat in 1951 nog begon als een interne markt voor kolen en staal, is inmiddels hét symbool voor vrede en solidariteit tussen naties die ooit met elkaar in conflict waren. Onder de Europese belofte van een vrije democratische rechtstaat hebben landen de handen ineengeslagen voor een gezamenlijke aanpak van problemen die ons allemaal aangaan. Zo vingen we samen de financiële klappen van de kredietcrisis op, kochten we op Europees niveau coronavaccins in, en werken we nu samen om Oekraïne, en daarmee ons eigen continent, te verdedigen tegen de Russische invasie. Juist deze intrinsieke waarde van Europa – Waarbij we niet enkel denken vanuit het eigenbelang – zou dan ook alle aandacht moeten krijgen.
Dit toont gelijk een van de grootste verschillen met de vorige verkiezingen: zelfs partijen die zich in het verleden afzetten tegen de Europese Unie en euroscepsis gebruikten om kiezers te mobiliseren, kunnen niet langer meer om het belang van de EU heen. Waar zij vroeger openlijk pleiten voor een Nexit, kunnen we vier jaar na de Brexit concluderen dat het gras echt niet groener is aan de andere kant van de Noordzee. Economen schatten immers dat het verlies van het EU-lidmaatschap de Britse economie jaarlijks meer dan 100 miljard (!) euro kost. Het is dan ook niet raar dat radicaal rechtse partijen als de PVV, het Franse Front National of de Italiaanse FDI van Giorgia Meloni het niet meer openlijk over het verlaten van de Unie hebben. In plaats daarvan streven ze naar iets veel gevaarlijkers: het ondermijnen van de Unie van binnenuit, met als doel haar fundamenten te verzwakken en haar invloed te verminderen.
Juist om deze reden zou een onderwerp centraal moeten staan in de aankomende campagne: de democratisering van de Unie zelf. Zo kunnen onze direct verkozen Europarlementariërs nog altijd niet zelf met een wetsvoorstel komen, wordt de voorzitter van de Europese Commissie nog steeds niet direct verkozen, en kunnen wij in Nederland niet stemmen op een Duitse kandidaat, ondanks het feit dat Europarlementariërs beslissingen nemen die alle inwoners van de Europese Unie aangaan, ongeacht hun nationaliteit. De vraag zou niet langer moeten gaan over méér of minder Europa, maar over in wat voor Europa wij willen leven, en daarvoor is allereerst meer democratie nodig. Door de democratische processen binnen de Unie te versterken wordt niet alleen de stem van de Europese burger beter gehoord en vertegenwoordigd, maar wordt ook het vertrouwen en de betrokkenheid bij het Europese project vergroot. Een meer democratische Unie zou daarmee een tegenwicht bieden tegen de pogingen van partijen om haar fundamenten te verzwakken.
Laten we het deze verkiezingen dan ook eens niet hebben over het heen en weer gereis tussen Brussel en Straatsburg, daar gaat het Europarlement toch niet over, maar over de essentiële rol die de EU speelt in het bevorderen van vrede, democratie, en de toekomst van ons continent. Europa is een gezamenlijk project en de manier waarop politici invulling geven aan deze Europese droom geeft Europese burgers echt wat te kiezen op 6 juni.