Kunst, Cultuur & Media

9. Laat kunst, cultuur en media bloeien

In een vrije en open samenleving bloeit de kunst- en cultuursector en wordt iedereen goed en open geïnformeerd. De Jonge Democraten vinden dat kunst en cultuur zowel intrinsiek als economisch waardevol kunnen zijn voor de samenleving. Kunst en cultuur kunnen mensen informeren, aan het denken zetten, anders naar dingen laten kijken of simpelweg ontroeren. Daarnaast dragen zij bij aan een prettige leefomgeving, een gunstig vestigingsklimaat en stimuleren ze toerisme. Vanwege de intrinsieke waarde en omdat het economische voordeel van een bloeiende cultuursector niet altijd direct zichtbaar is, vinden de Jonge Democraten dat de overheid een rol heeft in het faciliteren en stimuleren van kunst en cultuur. De kunst- en cultuursector is zowel divers als een coherent geheel. Interactie tussen kunst- en cultuursector en overheid is belangrijk. De overheid moet terughoudend zijn in het stellen van kaders. Daarnaast dient de overheid in samenwerking met de kunst- en cultuursector te streven naar toegankelijkheid, diversiteit, innovatie en kwaliteit. De overheid heeft hierin een faciliterende rol en de sector een inhoudelijke rol. Creativiteit en innovatie worden vooral gestimuleerd wanneer het proces vrijgelaten wordt. Binnen het medialandschap heeft de overheid een belangrijke rol in het open, onafhankelijk, divers en transparant houden van de media. Voorlichting en onderwijs zijn hierbij van cruciaal belang, zodat iedereen de informatiemaatschappij op waarde kan inschatten.

9.1 Een bloeiende culturele sector verrijkt de samenleving

Cultuur ligt aan de basis van iedere samenleving; het is alles dat de mens voortbrengt. Cultuur in de breedste zin van het woord omvat daarom normen en waarden, maar ook taal, politiek, economie en religie. In dit hoofdstuk gebruiken we een minder brede betekenis van het begrip cultuur: het omvat kunst, creatieve activiteiten, geschiedenis en organisaties die als doel hebben cultuur te verzamelen of te behouden, zoals archieven en bibliotheken. Omdat cultuur en de maatschappij hand in hand gaan en de maatschappij steeds verandert, is cultuur altijd in ontwikkeling. Cultuur vervult belangrijke functies binnen onze samenleving. Mensen kunnen via cultuur betekenis geven aan hun leven door zich, alleen of met anderen, bezig te houden met bijvoorbeeld beeldende kunst, theater, muziek of dans. Daarnaast kan cultuur mensen het gevoel geven ergens bij te horen, wat goed is voor de onderlinge verbondenheid van burgers. Bovendien komen mensen via cultuur met elkaar in contact en kunnen zij van elkaar leren. Ook biedt cultuur de mogelijkheid om te reflecteren, bijvoorbeeld op het individu of op verschijnselen en ontwikkelingen binnen de maatschappij. Daardoor kan het individu nadenken over zichzelf en hoe zij zich verhoudt tot de samenleving. Reflectie op de maatschappij heeft vaak de vorm van kritiek. Zo worden in de beeldende kunst, literatuur en theater geregeld gewoontes en wereldbeelden kritisch bekeken. De Jonge Democraten geloven dat deze maatschappijkritiek onmisbaar is voor een gezonde democratische samenleving, omdat het burgers stimuleert om de samenleving te blijven ontwikkelen. Ten slotte heeft cultuur economische voordelen. Een bloeiende cultuursector trekt toeristen en is goed voor het internationale imago van Nederland. Ook is cultuur goed voor innovatie en trekken kunstproductie en kunsthandel kapitaal aan uit het buitenland. Cultuur kan niet bestaan zonder de vrijheid van elk mens om zich te kunnen uiten. Zonder deze vrijheid is maatschappijkritiek en persoonlijke ontwikkeling niet mogelijk en verliest cultuur een belangrijk deel van haar functie. Het waarborgen van deze vrijheid is een taak van de overheid: zij moet ervoor zorgen dat iedereen zo min mogelijk wordt gehinderd bij zijn of haar culturele activiteiten.

9.2 Ruimte geven aan kunst en aan kunstenaars

Kunst is een product van cultuur. Voorbeelden van kunstvormen zijn podiumkunsten (theater, muziek en dans), beeldende kunst, film, letteren, digitale cultuur en ontwerp (architectuur, vormgeving en mode). Kunst bestaat niet zonder kunstenaars, mensen die hun vaardigheid en creativiteit inzetten om kunst te maken. Kunst laat mensen nadenken over zichzelf en de maatschappij, maar kan ook ontspanning bieden, door vermaak of als vlucht uit de dagelijkse realiteit. Behalve deze voordelen stimuleert kunst creativiteit en dat helpt mensen om productief en vernieuwend te zijn. De Nederlandse openbare kunstcollecties staan in hoog aanzien.

De Jonge Democraten vinden dat de overheid beheerders van collecties moet helpen de bestaande collecties toegankelijker te maken en houden. Culturele voorzieningen moeten daarnaast beter over het hele land verspreid zijn. Publiek en kunst komen onder andere samen in culturele instellingen. Om cultuur voor alle Nederlanders toegankelijker te maken, is het belangrijk bij culturele instellingen de diversiteit van publiek, kunstenaars en bestuurders aan te moedigen. Daarnaast willen de Jonge Democraten dat culturele instellingen op één dag per maand gratis toegankelijk zijn voor alle Nederlanders. Ten slotte moedigen wij aan dat kunstcollecties en -archieven ook digitaal beschikbaar worden voor iedereen.

De overheid moet volgens de Jonge Democraten een ondersteunende en aanmoedigende rol in het cultuurbeleid innemen. Door een ruimhartig subsidiebeleid laat de overheid zien dat ze kunst belangrijk vindt. Zo zijn de Jonge Democraten voorstander van het versterken van de relatie tussen culturele instellingen en kunstenaars door een subsidieregeling waarmee instellingen worden gestimuleerd om meer ruimte te geven aan nieuwe makers. Nu is er binnen veel culturele instellingen namelijk vooral plaats voor gevestigde namen. Daarnaast moet er geïnvesteerd worden in broedplaatsen voor beginnende kunstenaars. Deze plekken bieden een goed uitgangspositie om te beginnen met ondernemen. De Jonge Democraten vinden dat de Rijksoverheid niet de enige financier van de culturele sector en van kunstenaars moet zijn. Daarom blijven de Jonge Democraten voorstander van fiscale maatregelen die het voor private partijen aantrekkelijk maken schenkingen te doen aan culturele instellingen. Daarnaast willen de Jonge Democraten dat de overheid onderzoekt wat de mogelijkheden zijn voor fiscale voordelen voor particulieren die beginnende kunstenaars financieel steunen.

De Jonge Democraten vinden dat kunstenaars voor hun werk eerlijk betaald moeten worden. Daarom vinden wij dat de Fair Practice Code ingevoerd moet worden. De Fair Practice Code bevat onder andere regels over het eerlijk belonen van kunstenaars. Als een organisatie van de overheid subsidie krijgt, dan is dat op voorwaarde dat ze zich aan deze regels houdt. Het eerlijker belonen van kunstenaars mag er niet toe leiden dat het culturele aanbod kleiner wordt. De hogere kosten als gevolg van de Fair Practice Code moeten niet alleen gedragen worden door de sector, maar ook door de overheid. Het mag overigens niet zo zijn dat de diversiteits- en duurzaamheidseisen die de Fair Practice Code aan culturele instellingen stelt, ook gebruikt worden om kunst inhoudelijk te toetsen.

9.3 Beschermen van ons cultureel erfgoed 

Cultureel erfgoed is het geheel aan culturele bronnen die zijn doorgegeven vanuit het verleden. Hieronder vallen tastbare objecten, zoals monumenten, en gebruiken of gewoonten, zoals klederdracht. Erfgoed kan niet alleen een belangrijke nationale, regionale of lokale functie hebben maar ook van religieuze of sociale betekenis zijn. Samen zijn we verantwoordelijk voor dit cultureel erfgoed. Het draagt bij aan een Nederlandse identiteit en zorgt voor verbondenheid tussen mensen. De Jonge Democraten vinden het daarom van belang dat iedereen hier toegang toe heeft. Zo draagt digitalisering van archieven en collecties bij aan de toegankelijkheid van erfgoed. Verder moet de overheid met het oog op het behouden van nationaal erfgoed in kaart brengen wat zich in privécollecties bevindt, omdat nu vaak niet bekend is welk cultureel erfgoed in privébezit is.

Het bestaan van cultureel erfgoed vereist draagvlak in de maatschappij. Het is belangrijk dat burgers op lokaal en landelijk niveau de ruimte krijgen om zich uit te spreken over wat erfgoed is. Ook moeten zij betrokken worden bij vraagstukken over het beschermen en behouden van erfgoed. Deze betrokkenheid zorgt ervoor dat meer burgers bereid zijn zich ervoor in te zetten.

Gedachten over erfgoed zijn voortdurend in ontwikkeling. De Jonge Democraten zijn zich ervan bewust dat veranderende inzichten ertoe kunnen leiden dat we objecten niet langer als cultureel erfgoed aanmerken. Dat kan ook om pragmatische redenen gebeuren, bijvoorbeeld om een overschot aan objecten van lage kwaliteit en met weinig (kunst)historische waarde in publieke collecties te voorkomen.

Erfgoed hoeft zich niet tot de landsgrenzen te beperken. Nederland deelt cultureel erfgoed met veel andere landen en culturen en draagt daar ook verantwoordelijkheid voor. De Jonge Democraten erkennen dat in sommige gevallen het gedeelde erfgoed onderdeel is van een complexe, transnationale geschiedenis. Dat betekent dat zwarte bladzijden uit onze geschiedenis, bijvoorbeeld over slavernij en kolonialisme, onder ogen gezien moeten worden. In dat kader vinden de Jonge Democraten dat koloniale objecten in museumcollecties die door middel van roof of dwang zijn verkregen, moeten worden teruggegeven aan de herkomstlanden.

9.4 Inzetten op meer kunst- en cultuureducatie

Kunst- en cultuureducatie is ontzettend belangrijk. Je ontwikkelt creativiteit, leert hoe je je kunt inleven in anderen en leert meer over jezelf. Nu gaat in het onderwijs de aandacht voor cognitieve ontwikkeling, zoals taal en rekenen, ten koste van de persoonlijke en culturele ontwikkeling, zoals het leren jezelf een houding te geven, het kennismaken met andere culturen en het leren waarderen van kunst. Die persoonlijke en culturele ontwikkeling is echter nodig om meer te leren over jezelf en over de wereld. Daarom vinden de Jonge Democraten dat kunst- en cultuuronderwijs een belangrijkere plek moet krijgen binnen het onderwijssysteem.

Op de basis- en middelbare school zijn muziek-, dans-, theaterlessen, beeldende vorming en lessen over culturen en erfgoed onmisbaar. De Jonge Democraten vinden het daarom belangrijk dat aan het vakkenaanbod in het voortgezet onderwijs tenminste één ander kunst- of cultuur gerelateerd vak wordt toegevoegd. Het is belangrijk dat er binnen kunst- en cultuurvakken niet alleen aandacht wordt besteed aan het aanleren van kennis, maar dat er juist ook aandacht is voor zelfontwikkeling, het belang van kunst- en cultuurbeleving en het trainen van vaardigheden. Het hoofddoel van deze vakken is de ontwikkeling van de creatieve, sociale en culturele vaardigheden. Ook zijn de Jonge Democraten voorstander van multidisciplinaire activiteiten, waarbij de brug wordt geslagen tussen kunst- en cultuuronderwijs en andere vakken uit het curriculum. Niet alleen moeten scholen kunst- en cultuurlessen verzorgen, ook moeten zij samen met de jongeren naar kunst- en cultuurinstellingen gaan zodat alle jongeren ook buiten de klas in contact komen met kunst en cultuur. Daarnaast zijn de Jonge Democraten een voorstander van een uitgebreide schooldag waarop er na de reguliere lessen ruimte is voor onder andere muziek- en theaterles. Ook buiten het onderwijs moet er genoeg kunst- en cultuureducatie beschikbaar zijn. Musea en theaters kunnen er met kunst- en cultuureducatie voor zorgen dat mensen op een andere manier naar kunst gaan kijken. Hierdoor leren zij deze collecties en voorstellingen beter begrijpen en worden zij in staat gesteld er een kritische mening over te vormen en het te waarderen.

Kunstvakopleidingen zijn essentieel voor het behouden van de kwaliteit in de kunst- en cultuursector. De Jonge Democraten vinden het belangrijk dat er op deze opleidingen niet alleen aandacht wordt besteed aan het maken van kunst, maar ook aan ondernemerschap. Hierdoor leren afgestudeerden hoe ze als kunstenaar moeten ondernemen en zullen zij zelfverzekerder de arbeidsmarkt betreden.

9.5 Het belang van vrije en pluriforme media

9.5.1. De rol van onafhankelijke pers in een democratische samenleving

Het verkrijgen en verspreiden van informatie is van fundamenteel belang voor het functioneren van de democratische samenleving. Burgers hebben betrouwbare informatie nodig om in staat te zijn een standpunt te bepalen in het maatschappelijke debat, een volksvertegenwoordiger te kiezen en de overheid ter verantwoording te roepen. Journalisten hebben traditioneel een belangrijke rol bij het verspreiden, interpreteren en analyseren van informatie en het aanzwengelen van het maatschappelijk debat. Voor de lokale democratie is het functioneren van de regionale media van groot belang. Financiering vanuit de nationale overheid dient voldoende te zijn om een kwalitatief sterke regionale nieuwsvoorziening op peil te houden. Dankzij de opkomst van sociale media heeft tegenwoordig iedereen de mogelijkheid om deze rol te vervullen. Daarom juichen de Jonge Democraten het toe dat burgers sociale media gebruiken om hun mening te uiten over maatschappelijke kwesties. Desondanks zien de Jonge Democraten uitdagingen in dit nieuwe, complexe medialandschap. De toon van het debat kan hard en ongenuanceerd zijn. Dit kan individuen schaden en groepen in de samenleving uit elkaar drijven. Er ligt een taak voor politici en beleidsmakers om boven de waan van de dag uit te stijgen als zij zich begeven in het medialandschap. De Jonge Democraten vinden het belangrijk dat mensen beter worden geïnformeerd over de werkwijze en potentiële gevaren van (sociale) media. Meer onderwijs en voorlichting over het duiden en interpreteren van verschillende media zijn cruciaal om deze op waarde te schatten.

9.5.2. Tegengaan van desinformatie

De Jonge Democraten vinden het niet aan de overheid om te bepalen wat de inhoud is van informatie die door media wordt verspreid. Media moeten immers onafhankelijk en kritisch kunnen opereren. We zijn dan ook geen voorstanders van een door de overheid gecontroleerde mediacommissie die media beoordeelt op waarheidsgehalte of betrouwbaarheid, maar zien meer in initiatieven uit de beroepsgroep om tot zelfregulering over te gaan. Het preventief verwijderen van mogelijk onjuiste berichtgeving zonder controle moet echter zoveel mogelijk worden tegengegaan. Online mediaplatforms hebben de verantwoordelijkheid om evident onjuiste of schadelijke informatie zo spoedig mogelijk als zodanig te oormerken. De Jonge Democraten vinden dat platforms preventieve maatregelen moeten nemen door actief naar deze informatie te zoeken, maar ook procedures moeten hebben waardoor gebruikers dergelijke informatie kunnen aangeven.

9.5.3. Versterk de Nederlandse publieke media

Gelet op het belang van informatie voor onze democratie vinden de Jonge Democraten dat de overheid bepaalde media moet faciliteren. De Jonge Democraten zijn een voorstander van kwalitatieve en taakgerichte publieke media gericht op nieuwsvoorziening, cultuur en educatie, opinie en debat, sport en onderzoeksjournalistiek. De publieke media moeten hiertoe ook durven te opereren op terreinen die minder aantrekkelijk zijn voor commerciële partijen. Het streven naar hoge kijk- en luistercijfers of ‘views’ dient dan ook niet van doorslaggevende invloed te zijn. Mediaconsumenten moeten zich in het publieke media-aanbod herkennen en vertegenwoordigd voelen. Alle publieke media dienen daarom ook goed toegankelijk te zijn voor mensen die slechtziend of slechthorend zijn. De publieke media hebben oog voor nieuwe ontwikkelingen in de samenleving en moeten ruimte bieden voor nieuw talent. De nadruk moet daarom verlegd worden van traditionele media, zoals televisie en radio, naar een meer integrale visie waarbij ook online mogelijkheden optimaal benut worden. Hierbij verwachten de Jonge Democraten dat media, gemaakt met publieke gelden, online beschikbaar blijven, zolang de uitzendrechten dat toestaan.