Democratie & Openbaar Bestuur
De Jonge Democraten staan voor versterking van onze democratie en rechtsstaat. Democratie en rechtsstaat zijn immers de twee centrale aspiraties van onze staatsontwikkeling, gericht op vrijheid, welvaart en welzijn. Om het rechtsstatelijk ideaal te realiseren moet de overheid zich binden aan het recht en aan de grondrechten, zoals vastgelegd in onze Grondwet. Alle overheidsorganen moeten zich hieraan houden en rechters moeten hierover waken. Rechtsstaat en democratie zijn twee kanten van dezelfde medaille. In veel landen staan vrijheid en democratie onder grote druk. Slechts 20% van de wereldbevolking leeft in een democratisch en vrij land. Bedreigingen voor de democratie zijn er in allerlei vormen: parlementen krijgen minder bevoegdheden, de onafhankelijke rechtspraak komt in gevaar, vrije journalistiek en mensenrechten worden ingeperkt. Maar ook als mensen hun vertrouwen in de overheid verliezen en afhaken bij democratische processen komt de democratie onder druk te staan. De Jonge Democraten zetten zich in om dit tij te keren, zowel in Nederland als in andere landen. Niets doen is geen optie als democratie en rechtsstaat worden bedreigd.
De Jonge Democraten zien daarbij drie belangrijke invalshoeken om in actie te komen. Ten eerste moet de betrokkenheid van burgers bij het proces van democratische besluitvorming worden vergroot. Een sterke democratie bestaat slechts bij de gratie van actieve kiezers die meedenken en meewerken aan de kwaliteit van onze maatschappij en vertrouwen hebben in het openbaar bestuur. Ten tweede moeten de waarborgen om de democratie te verdedigen worden versterkt. Denk aan een verstevigd systeem van checks and balances, versterking van de onafhankelijke rechterlijke macht een effectieve bescherming van mensenrechten. Ten derde moeten de belangen van de burger meer centraal komen te staan bij beleid, wetgeving en uitvoering. Daarbij geldt als uitgangspunt: laat iedereen vrij, maar niemand vallen. Dit stelt ook eisen aan de inrichting en werkwijzen van ons openbaar bestuur. De overheid moet minder met zichzelf bezig zijn en meer met de burger. Om de grote transities van deze tijd op een effectieve wijze te kunnen uitvoeren, moeten we af van bureaucratische rompslomp en onduidelijke taakverdelingen en meer aandacht geven aan uitvoering en resultaat. De Jonge Democraten willen een voortvarende aanpak van versterking en vernieuwing van democratie, rechtsstaat en openbaar bestuur. Daarbij willen zij ruimte voor experimenten en een grotere rol voor jongeren.
4.1 Vergroot de betrokkenheid van burgers bij het proces van politieke besluitvorming
4.1.1 Jong geleerd, jong gedaan
De betrokkenheid van burgers bij democratie en rechtsstaat begint bij de opvoeding. Kinderen die al vroeg leren over het belang van het kiesrecht en andere grondrechten zullen een heel andere houding ontwikkelen tegenover de democratie en rechtsstaat dan kinderen die hierover tijdens hun opvoeding nooit iets hebben gehoord. Uit internationale studies is gebleken dat de kennis en vaardigheden van Nederlandse leerlingen op het gebied van burgerschap achterblijven bij die van leerlingen in andere landen. De Jonge Democraten vinden het belangrijk dat burgerschapsonderwijs meer prioriteit krijgt in het primair en voortgezet onderwijs. Burgerschapsonderwijs moet nog veel meer dan nu worden gezien als een essentieel vak; alleen dan kunnen de kiezers van straks op een effectieve manier staan voor de weerbaarheid van de democratische rechtsstaat. Scholen moeten daarbij goede ondersteuning krijgen en de overheid moet ervoor zorgen dat er voldoende bevoegde docenten zijn om het onderwijs te geven.
4.1.2 Vergroot de invloed van burgers op de besluitvorming
Een sterke, weerbare democratie bestaat slechts bij de gratie van actieve kiezers die meedenken en meewerken aan de kwaliteit van onze maatschappij en vertrouwen hebben in het openbaar bestuur. Om die reden is het van belang dat de overheid en maatschappelijke organisaties samenwerken aan het vergroten van de invloed van burgers op politieke besluitvorming. Het is niet voldoende om eenmaal per vier jaar naar de stembus te gaan en volksvertegenwoordigers te kiezen. Ook daarna moeten burgers in staat worden gesteld om hun standpunten naar voren te brengen en mee te doen aan de politieke besluitvorming.
Onze representatieve democratie moet worden verrijkt met elementen van directe democratie. Dat kan met behulp van door burgerraden of burgerfora, waarbij desgewenst in bepaalde situaties ook kan worden gekozen voor het betrekken van specifieke doelgroepen (jongeren, vrouwen, mensen met een beperking, et cetera). Daarbij moeten de burgers worden geïnformeerd door deskundige experts, zodat iedereen op eenzelfde niveau kan meepraten.
De Jonge Democraten willen dat het gebruik van dergelijke constructies verder wordt uitgebreid. Dat kan op allerlei terreinen van het overheidsbeleid, maar in ieder geval bij politieke besluitvorming rond grote maatschappelijke transities en vraagstukken – zoals klimaat, energie, de woningbouwopgave en de opvang van vluchtelingen. Iedere minister of staatssecretaris zou op ten minste één onderdeel van zijn of haar beleidsterrein een burgerforum of een vergelijkbare constructie moeten organiseren. Voor de gemeenten en provincies geldt hetzelfde. Daarbij is het essentieel om vooraf helder te maken wat er achteraf met de uitkomsten van het burgerforum of vergelijkbare constructie gebeurt.
4.1.3 Vergroot de invloed van burgers bij benoeming van bestuurders
De Jonge Democraten zijn al lange tijd voorstander van een grotere invloed van burgers bij benoemingen van bestuurders, met name bij de benoeming van burgemeesters. De Jonge Democraten zijn van mening dat burgers hun burgemeester rechtstreeks zouden moeten kunnen kiezen. In Nederland heeft de burgemeester veel taken op het terrein van openbare orde en veiligheid. Daarnaast dragen burgemeesters ook de verantwoordelijkheid voor het bewaken van de bestuurlijke integriteit van hun gemeente. Rechtstreekse verkiezing mag niet leiden tot ondermijning van de rechtsstaat, dus het is belangrijk dat kandidaten voor de functie van burgemeester van tevoren goed gescreend worden. Verder pleiten de Jonge Democraten ervoor om te bezien welke andere bestuurders rechtstreeks gekozen zouden kunnen worden. Te denken valt aan andere provinciale en regionale bestuurders als de commissaris van de Koning of de dijkgraaf.
4.1.4 Ruimte voor referenda
De Jonge Democraten zien het organiseren van referenda als een waardevolle aanvulling op het representatieve stelsel van democratie. De democratische rechtsstaat wordt daarmee versterkt. Bij een referendum organiseert de overheid een verkiezing onder alle kiesgerechtigde burgers over een bepaalde concrete vraag. Momenteel bestaat in ruim dertig landen de mogelijkheid om een referendum te organiseren. In veel van deze landen zijn de ervaringen met referenda positief. Burgers hebben hierdoor het gevoel dat zij direct invloed kunnen uitoefenen op de politieke besluitvorming. De Jonge Democraten zijn van mening dat er een brede politieke consensus moet komen over de meerwaarde van referenda als aanvulling op onze representatieve democratie. Bestuurders en volksvertegenwoordiging moeten tezamen actief nadenken en bepalen welke dossiers de komende jaren in aanmerking kunnen komen voor een referendum.
De Jonge Democraten pleiten voor een nieuw juridisch kader voor referenda op landelijk niveau, waarbij er ruimte moet zijn voor raadplegende, raadgevende en correctieve referenda. Referenda moeten over meer zaken kunnen gaan dan alleen over door de Tweede en Eerste Kamer vastgestelde wetten. Juist de ervaringen met referenda bij gemeenten hebben laten zien dat het loont om op dit punt ruimte te bieden. Anderzijds moeten bepaalde besluiten, zoals de goedkeuring van internationale verdragen, wel worden uitgesloten van referenda. Een uitkomstdrempel van 50% van de kiesgerechtigden is een goede aanvullende waarborg.. Hiermee kan worden bevorderd dat de uitslag van een referendum door een groot deel van de Nederlandse bevolking ook daadwerkelijk als democratisch wordt beschouwd.
4.1.5 Meer mensen naar de stembus
Voor een goed functioneren van de democratische rechtsstaat is het van groot belang dat er bij verkiezingen zoveel mogelijk kiezers hun stem uitbrengen. Een lage opkomst betekent meestal dat kiezers weinig vertrouwen hebben in de overheid en denken dat hun stem geen effect zal hebben op de besluitvorming.
De Jonge Democraten vinden het van groot belang dat politieke partijen, maatschappelijke organisaties en de overheid zich inzetten voor een zo hoog mogelijke opkomst bij verkiezingen. Dat kan door goede campagnes te ontwikkelen en gebruik te maken van inzichten uit de wetenschap. Ook is het goed om na te denken wat mensen afkomstig uit specifieke doelgroepen zou kunnen overhalen om te gaan stemmen, in tegenstelling tot een generieke benadering van alle potentiële kiezer tegelijk. Om meer mensen te laten stemmen is het ook van groot belang dat er voldoende en goed toegankelijke stembureaus zijn. Het helpt ook als de stembureaus gevestigd zijn in of bij locaties die laagdrempelig zijn voor groepen die traditioneel minder gemakkelijk gaan stemmen, zoals praktisch opgeleiden en burgers die uit een ander land afkomstig zijn. Een laagdrempelige locatie is bijvoorbeeld een school of een wijkgebouw. Ook het moderniseren van het kiesproces kan leiden tot een hogere opkomst. De Jonge Democraten zijn voorstander van het bieden van de mogelijkheid dat kiezers vervroegd kunnen stemmen of gebruik kunnen maken van briefstemmen. Tot slot kan men de opkomst verhogen door mensen toe te staan op meer locaties te stemmen en langer de tijd te geven om te stemmen. Dit wil ten eerste zeggen het verruimen van de tijd waarbinnen men kan stemmen. De Jonge Democraten zijn dan ook voorstander van meerdaagse verkiezingen. Ten tweede zouden kiesgerechtigden in alle stembureaus binnen het grondgebied van de politieke eenheid waarvoor zij mogen stemmen, dan wel de gehele kieskring waar zij onderdeel van zijn, moeten kunnen stemmen.
4.1.6 Met 16 jaar stemgerechtigd
Een grotere betrokkenheid van burgers bij het democratisch proces kan ook worden
bewerkstelligd door het verlagen van de kiesgerechtigde leeftijd naar 16 jaar. Op 16-jarige leeftijd krijgen jongeren ook allerlei andere rechten: zo kunnen ze bijvoorbeeld een arbeidsovereenkomst aangaan, rijlessen nemen en een verzoek doen tot euthanasie. De Jonge Democraten vinden dat 16-jarigen ook stemrecht moeten krijgen. Binnen de EU gaan steeds meer stemmen op om de kiesgerechtigde leeftijd te verlagen naar 16 jaar. In Oostenrijk hebben 16- en 17-jarigen al sinds 2007 stemrecht en de ervaringen daar zijn positief. Ook Duitsland wil het kiesrecht verlagen naar 16 jaar. Jongeren moeten zich beter vertegenwoordigd voelen en zelf een stem kunnen uitbrengen. Verlaging van de kiesgerechtigde leeftijd kan ook tot gevolg hebben dat jongeren op school gestimuleerd kunnen worden om te gaan stemmen; daardoor zouden zij op de lange termijn waarschijnlijk ook vaker gaan stemmen.
4.2 Versterk de weerbaarheid van de democratische rechtsstaat
4.2.1 De positie van volksvertegenwoordigers moet beter
Voor de weerbaarheid van de democratische rechtsstaat is een goed systeem van checks and balances van groot belang. Dat houdt in dat de vertegenwoordigende organen – de Tweede Kamer, provinciale staten en de gemeenteraad – in staat moeten zijn om hun belangrijkste taak (het controleren van het bestuur) naar behoren te vervullen. De laatste jaren staat deze taak onder zware druk. Kamerleden, statenleden en raadsleden ervaren dat zij te weinig tijd hebben en te weinig ondersteuning krijgen om deze functie goed te kunnen vervullen. Dit komt doordat zij zich tegenwoordig met steeds meer onderwerpen tegelijk moeten bezighouden, er vaker dan vroeger onderzoekscommissies zijn en dat onze informatiesamenleving om snelle reacties vraagt. Voor sommigen geldt zelfs dat de druk te groot wordt en dat zij moeten terugtreden.
De Jonge Democraten vinden dat Kamerleden, leden van provinciale staten en gemeenteraden ondersteuning moeten krijgen die zij nodig achten. De regering, de colleges van gedeputeerden en van Burgemeester en Wethouders moeten dat mogelijk maken. Ook goede, onafhankelijke rekenkamers kunnen de volksvertegenwoordigers helpen om hun werk goed te doen. Op het rijksniveau is er de Algemene Rekenkamer; ook bij alle provincies en gemeenten moeten onafhankelijke rekenkamers zijn. Daarnaast vinden de Jonge Democraten dat uitbreiding van het aantal leden van de Tweede Kamer tot 250 gewenst is. Nederland heeft relatief gezien een van de kleinste parlementen van Europa en uitbreiding kan de belasting van Tweede Kamerleden verminderen. Ook vinden de Jonge Democraten dat er experimentele werkwijzen moeten komen waarbij – in alle openheid – Kamerleden in samenwerking met leden van het kabinet en hun ambtenaren voorstellen kunnen ontwikkelen om bepaalde problemen op te lossen. In het dualistische bestel richten veel Kamerleden zich nu vooral op het controleren, het stellen van vragen en het uiten van kritiek op het kabinet. Contacten met leden van het kabinet worden te vaak nog omgeven met een zweem van geheimzinnigheid. De Jonge Democraten vinden dat de zogenaamde Aanwijzingen voor de externe contacten van rijksambtenaren op ruimhartige wijze moeten worden versoepeld zodat rijksambtenaren vaker Kamerleden deskundige informatie kunnen verstrekken.
4.2.2. Volksvertegenwoordigers kiezen hun eigen voorzitter
Voor het bevorderen van de checks and balances tussen volksvertegenwoordiging en bestuur is het van groot belang dat de volksvertegenwoordigers hun eigen voorzitter kunnen kiezen. Voor wat betreft de Tweede Kamer is dit al praktijk, maar bij provincies en gemeenten bestaat deze mogelijkheid niet. De Commissaris van de Koning is voorzitter van provinciale staten, de burgemeester is voorzitter van de gemeenteraad. De Jonge Democraten vinden dat de staten en de raad zelf een voorzitter uit hun midden moeten kunnen kiezen om de leiding te nemen tegenover college en de ambtelijke organisatie, zodat de staten en de gemeenteraad echt in positie worden gebracht.
4.2.3 Naar een eenkamerstelsel
De Jonge Democraten pleiten voor afschaffing van de Eerste Kamer. De Eerste Kamer is de afgelopen jaren steeds politieker geworden. De Eerste Kamer heeft daardoor zijn oorspronkelijke functie van chambre de réflexion verloren. Bovendien wordt de Eerste Kamer niet rechtstreeks gekozen, maar via een getrapt systeem door de leden van de provinciale staten. Daardoor mist de Eerste Kamer ten opzichte van de Tweede Kamer ook democratische legitimatie. De Jonge Democraten zijn daarom van mening dat de Eerste Kamer moet worden afgeschaft en vervangen door een constitutioneel hof, dat de mogelijkheid heeft om de grondwettelijkheid van wetten te toetsen.
4.2.4 Een brede constitutionele toetsing
De Jonge Democraten vinden dat het verbod op constitutionele toetsing uit de Grondwet moet worden gehaald. Zij zijn voorstander van constitutionele toetsing waarbij de rechter wetten kan toetsen aan bepalingen van de Grondwet. Daarbij vinden zij dat de rechter niet alleen zou moeten toetsen aan klassieke vrijheidsrechten maar ook aan zogenaamde sociale grondrechten. Als de rechter strijd met deze bepalingen constateert, kan hij de betreffende wet buiten toepassing laten. De invoering van een dergelijke toetsing versterkt de positie van de rechter en daarmee de weerbaarheid van onze democratische rechtsstaat. Bovendien geeft de mogelijkheid van constitutionele toetsing meer waarde aan onze Grondwet.
4.2.5 Verduidelijk en versterk de regels ten aanzien van politieke partijen
Politieke partijen kennen binnen de Nederlandse democratie een grote mate van onafhankelijkheid. De overheid heeft zich in vergelijking met andere landen altijd terughoudend opgesteld bij het stellen van regels ten aanzien van politieke partijen. De Jonge Democraten zijn voorstander van een brede Wet op de Politieke Partijen met regels over financiering, digitale campagnevoering, microtargeting, het stellen van maxima voor giften en een wettelijke basis voor het partijverbod. Er is behoefte aan een specifiek op politieke partijen gerichte verbodsgrond.
De Jonge Democraten willen een heldere regeling van het partijverbod. Als binnen een democratie wordt toegestaan dat democratie en rechtsstaat op democratische wijze wordt afgeschaft of aangetast, is er daarna geen ruimte meer voor zelfcorrectie. Daarom moet de democratie zich ook bij bedreigingen effectief kunnen verdedigen. De Jonge Democraten pleiten voor een verbodsgrond die ziet op feitelijke handelingen en inhoudelijke doelstellingen van politieke partijen, die een zodanige bedreiging vormen voor de grondbeginselen van de democratische rechtsstaat dat zij (zeer waarschijnlijk) leiden tot ondermijning van die grondbeginselen of zelfs de afschaffing daarvan. De beslissing over een partijverbod is enkel en alleen aan de onafhankelijke rechter.
4.2.6 De overheid geeft het goede voorbeeld en is transparant en integer
De weerbaarheid van democratie en rechtsstaat is gediend bij een overheid die zich in alle opzichten voorbeeldig gedraagt, regels naleeft en regels handhaaft. De burgers moeten dat kunnen zien en controleren. Daarom is transparantie een eis van goed openbaar bestuur en vastgelegd in de Wet open overheid (de Woo).
De Jonge Democraten bepleiten een sterke coördinerende rol van de minister van Binnenlandse Zaken om ervoor te zorgen dat alle overheden in staat zijn om hun informatiehuishouding op orde te krijgen. Pas dan kan de Woo ook goed gaan werken. Ook zou een bruikbare toolkit moeten worden ontwikkeld om de overheid te ondersteunen in de ontwikkeling naar een andere, meer transparante bestuurscultuur.
Overheden en overheidsorganen zouden het goede voorbeeld van de Raad van State moeten volgen, die wekelijks actief alle adviezen openbaar maakt op de eigen website. Behalve transparantie is ook het bewaken van de integriteit van allen die voor het openbaar bestuur werken – volksvertegenwoordigers, bestuurders en ambtenaren – van groot belang om de weerbaarheid van democratie en rechtsstaat te waarborgen. Decentrale overheden behoeven meer mogelijkheden om met bestuurlijke problemen en integriteitskwesties om te gaan. De Jonge Democraten willen tevens dat er een verplichte risicoanalyse voor bestuurders voorafgaand aan hun benoeming.
4.2.7 Tegengaan desinformatie
Onjuiste of tendentieuze informatie kan grote gevolgen hebben: voor mensen, voor organisaties, maar ook voor de democratische rechtsstaat. Als mensen vaak genoeg worden bestookt met onjuiste informatie bestaat er een serieuze kans dat ze erin gaan geloven met als een van de mogelijke gevolgen ontwrichting van de democratische rechtsstaat. De zorgen over nepnieuws op het internet nemen toe. De Jonge Democraten zijn van mening dat er binnen de Europese Unie meer gezamenlijke doelen moeten worden geformuleerd om desinformatie te bestrijden. Zij vinden dat overheid, organisaties, bedrijven en burgers daarbij gezamenlijk verantwoordelijkheid dragen en moeten samenwerken. De overheid moet daarbij de regie nemen om ervoor te zorgen dat alle Nederlanders mediawijs en digitaal vaardig worden en beter in staat zijn om desinformatie te herkennen.
4.3 Stel de belangen van burgers centraal bij wetgeving, beleid en uitvoering
4.3.1 Een nieuw kompas voor het openbaar bestuur: de burger
Alom lijkt overeenstemming te bestaan over de noodzaak om te komen tot een andere werkwijze van het openbaar bestuur. De toeslagenaffaire, discriminatie bij de Belastingdienst, de aanpak van de compensatie van de aardbevingsschade in Groningen, de aanpak van de vluchtelingencrisis, de organisatie van de jeugdzorg: de overheid lijkt zijn taken niet meer aan te kunnen en feitelijk met de verkeerde dingen bezig te zijn. De menselijke maat is uit het oog verloren. Burgers willen met respect behandeld worden op basis van behoorlijkheidsnormen en gelijkwaardigheid, terwijl de basishouding van de overheid nog te vaak is dat alle burgers potentiële wetsovertreders zijn. Burgers verliezen daardoor het vertrouwen in de overheid en haken af. Deze ontwikkeling heeft veel negatieve gevolgen voor het functioneren van onze democratische rechtsstaat.
De Jonge Democraten vinden dat alles op alles moet worden gezet om het beschadigde vertrouwen van de burger in de overheid te herstellen. Dat kan alleen als op alle plaatsen in het openbaar bestuur op een eerlijke wijze wordt afgesproken het belang van de burger voortaan centraal te stellen bij het ontwikkelen van wetgeving, beleid en bij de uitvoering. De volksvertegenwoordiging heeft een belangrijke rol om het bestuur te begeleiden en te controleren op dit pad naar vernieuwing. De uitdaging is om een moderne democratie in te richten waarbij niet wordt gedacht vanuit de overheid, maar vanuit de burger. Het is daarom ook belangrijk dat wet- en regelgeving begrijpelijk zijn voor alle burgers. Wanneer dit om wetstechnische redenen niet goed mogelijk is, moeten voor burgers begrijpelijke teksten worden opgesteld over de inhoud van de wetgeving.
4.3.2 Bescherm burgers tegen onevenredige en onbillijke gevolgen van besluiten
De Jonge Democraten willen dat de rechtsbeginselen die het voor de rechter mogelijk maken om in een concreet geval tot een rechtvaardige uitspraak te komen in de wetgeving worden verankerd. De Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State toetst al indringender aan het evenredigheidsbeginsel. De Jonge Democraten pleiten ervoor om het evenredigheidsbeginsel expliciet in de wetgeving vast te leggen. Ook omarmen zij daarnaast de gedachte om in wetgeving standaard een zogenaamde hardheidsclausule op te nemen, zodat het bevoegd gezag en de bestuursrechter in individuele gevallen de discretionaire bevoegdheid hebben om onrechtvaardige en onbillijke gevolgen te corrigeren. In een goed functionerende democratische rechtsstaat handelt de overheid legitiem maar ook rechtvaardig.
4.3.3 Denk vanuit de burger en moderniseer de inrichting van het openbaar bestuur
De Jonge Democraten vinden dat de inrichting van het openbaar bestuur in Nederland aan modernisering en vernieuwing toe is. Het Huis van Thorbecke (de huidige bestuurlijke indeling van Nederland met drie bestuurslagen en hun onderlinge taakverdeling) is een groot goed, maar op onderdelen past de wijze waarop wij dit huis hebben ingericht niet meer bij de problemen en grote maatschappelijke opgaven van deze tijd.
De organisatie van de overheid is ingewikkeld en op onderdelen ondoelmatig; veel overheidstaken kunnen alleen worden uitgevoerd met behulp van complexe samenwerkingsconstructies. Die samenwerkingsconstructies zijn vaak moeilijk te doorgronden, niet alleen voor de burger maar ook de overheid zelf lijkt het spoor soms bijster. De taakverdeling tussen het Rijk, de provincies en de gemeenten is ten dele historisch gegroeid en ten dele het gevolg van incidentele politieke keuzes. Veel gemeenten zijn te klein om al hun taken op een goede manier te kunnen uitvoeren. Voor andere taken of opgaven geldt weer dat het eigenlijk niet duidelijk is wie waarvoor of voor welk deel verantwoordelijk is. Dat betekent dat de overheid bij vrijwel elk aan te pakken probleem ontzettend veel tijd kwijt is met overleg over doelen, taken, financiering en aanpak en dus vooral met zichzelf bezig is.
De Jonge Democraten bepleiten een herijking van de bestaande taakverdeling tussen Rijk, provincies en gemeenten, met als uitgangspunt dat de gewenste taakverdeling het beste resultaat moet opleveren voor de burger. Om de grote transities van deze tijd op een adequate en evenwichtige wijze te kunnen uitvoeren, moeten we af van bureaucratische rompslomp en onduidelijke taakverdelingen en meer aandacht geven aan uitvoering en resultaat voor de burger. De Jonge Democraten zijn van mening dat daarbij onorthodoxe oplossingen niet mogen worden geschuwd. De Nederlandse wetgeving spreekt over ‘de gemeente’, terwijl in de praktijk de verschillen tussen de bestuurskracht van gemeenten erg groot zijn. Gemeenten moeten alleen taken krijgen die ze echt aankunnen, zowel financieel als bestuurlijk. Daarnaast is het voor de burger niet handig als verschillende overheden aan hetzelfde onderwerp of probleem werken. Dat komt doordat alle provincies en gemeenten de wettelijke bevoegdheid hebben om hun eigen huishouding te regelen.
De Jonge Democraten zien in de wijze waarop de politiek-gekozen waterschappen zijn georganiseerd een schoolvoorbeeld waar herijking van bestaande taken op zijn plaats zijn. De aantoonbare lage (in vergelijking met andere verkiezingen gezien) opkomst is een signaal dat vernieuwing hier op zijn plaats is en doet in zijn huidige staat afbreuk aan de politieke legitimiteit. Een praktische invulling is om na het verlopen van de bestuurstermijn, de politieke benoeming te vervangen door een sollicitatieprocedure op basis van vakinhoudelijke kennis op het gebied van watermanagement of vergelijkbare richting en/of relevante werkervaring op bestuurlijk gebied.
De Jonge Democraten vinden dat er een betere taakverdeling moet komen waarbij onnodige overlap wordt vermeden. Voor sommige taken – zoals grote maatschappelijke problemen en noodzakelijke transities – geldt voorts dat het onvermijdelijk is meer mogelijkheden te creëren voor doorzettingsmacht om zo nodig voortvarend te kunnen optreden in crisissituaties. De democratische rechtsstaat kan alleen goed functioneren als ook het openbaar bestuur goed functioneert.
4.3.4 Het Koningshuis past niet meer bij deze tijd
Bij de modernisering van het openbaar bestuur past volgens de Jonge Democraten ook het afschaffen van het Koningshuis als onderdeel van de Nederlandse regering. Een inrichting van het openbaar bestuur met overerfbare regeringstaken past niet meer in deze tijd. De Jonge Democraten pleiten voor een staatsmodel met een rechtstreeks door de bevolking gekozen president alleen ceremoniële taken, zoals dat bijvoorbeeld in Duitsland is toegepast. Voor deze president moeten geen andere fiscale regels gelden dan voor iedere andere burger in Nederland.
4.4 Aandacht voor goede en effectieve Koninkrijksrelaties
Het Koninkrijk der Nederlanden bestaat uit vier landen: Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Bonaire, Sint Eustatius en Saba hebben een aparte status binnen Nederland. Samen met Aruba, Curaçao en Sint Maarten vormen zij het Caribisch deel van het Koninkrijk. De Jonge Democraten vinden dat er meer aandacht moet zijn voor het functioneren van de democratische rechtsstaat in dit deel van het Koninkrijk. Zo moet ook in Caribisch Nederland de positie van de volksvertegenwoordiging worden versterkt, moet er meer aandacht zijn voor burgerschapsonderwijs en moet de burger meer centraal komen te staan in het openbaar bestuur. De Jonge Democraten vinden dat veel prioriteit moet worden gegeven aan het versterken van de uitvoeringskracht van het openbaar bestuur op de eilanden. Daarbij behoeft ook de transparantie van het bestuur veel aandacht.
De Jonge Democraten zijn van mening dat er in de Tweede Kamer meer aandacht zou moeten zijn voor de specifieke problemen van het functioneren van de democratische rechtsstaat in het Caribisch deel van het Koninkrijk, ook bij het behandelen van wetgeving op het terrein van het openbaar bestuur. Tenslotte achten de Jonge Democraten het van belang dat er een goede balans wordt gevonden tussen het ondersteunen en versterken van democratie en rechtsstaat in het Caribisch deel van het Koninkrijk enerzijds en de eigen verantwoordelijkheid van het lokale bestuur anderzijds.
4.5 Aandacht voor de Europese dimensie van onze democratie
Onze democratische rechtsstaat wordt ook beïnvloed door het functioneren van democratische en rechtsstatelijke waarden binnen de Europese Unie. De Jonge Democraten vinden het van groot belang dat Nederland zich actief inzet voor versterking van het democratisch functioneren van de EU, bijvoorbeeld doordat het Europees Parlement een volwaardig wetgevende taak en het recht van initiatief krijgt, evenals meer mogelijkheden om de Europese Commissie te controleren. Ook zou de voorzitter van de Europese Commissie rechtstreeks door de Europese bevolking moeten worden gekozen, met een kiessysteem dat recht doet aan de pluriformiteit van de EU. In de Tweede Kamer zou het democratisch functioneren van de EU vaker op de agenda moeten staan. Daarnaast vinden de Jonge Democraten het noodzakelijk dat alle lidstaten jaarlijks worden getoetst aan de Europese waarden over vrijheid, democratie, rechtsstaat en mensenrechten.